پایان نامه جغرافیایی شهر حمیدیه

طرح مسئله
شهر اثر ماندگار تاریخی و در عین حال واحد جغرافیایی واجتماعی تکامل پذیر است با تأثیر از ایدئولوژی ناظر بر ناحیه سطح کابردی نیروی اقتصادی و تکنیکی را روی شهر مشخص میدارد .وبه مقتضای اندیشه های ارزشمند معماران وشهرسازان وهمیاری کارشناسان نظامهای علمی دیگر وبا بهره مندی از عادت اجتماعی ساکنان شهر و با ارائه و تصمیم نظام سیاسی بر پهنه زمین وروی محیط طبیعی شکل می گیرد ودر مسیر زمان در فضای جغرافیایی معین برحسب شیوه مبادلات اقتصادی و اجتماعی بر پویایی فضایی ، اقتصادی و اجتماعی خود تداوم می بخشد و در نهایت سیمای بیرونی و فیزیکی خود وحیات انسانهایی که در بطن خویش دارد دگرگون میکند گاهی رفاه و بهزیستی را و زمان نابهنجاری و دلواپسی را برای شهرنشینان عرضه میکند .

اهمیت مسئله
برنامه ریزی های مختلف از دیرباز در سطح مختلف و برای امور متفاوتی توسط انسان انجام می شده ولی با توجه به اینکه اساس برنامه ریزیهای شهری جمعیت رشد روزافزون جمعیت در دو قرن اخیر اهمیت این برنامه ریزی ها را به خوبی روشن ساخته ، تأثیر برنامه های مختلف شهرسازی می تواند باعث رشد و شکوفایی گشته ویا رکود وکاهش کارایی را سبب شده وشهر را دچار معضلاتی کند که در نهایت گریبانگیر جمعیت ساکن در آن شود .
با توجه به اینکه شهرها ، همچون موجود زنده بوده و رشد میکنند و با در نظر گرفتن پیشرفت علم و تکنولوژی و روابط پیچیده حاکم بر جوامع شهری عوامل تأثیر گذار در شهر افزایش یافته و تلاش بی شائبه ای را برای برنامه ریزی شهری می طلبد .
شهر به عنوان واحد جغرافیایی ، حداکثر روابط اجتماعی را به مقتضای مکان یابی و استقرار راهها ، درخود دارد . همچنین نقش عوامل جغرافیایی ، خصوصاٌ اقلیم ، رشد شهرها را به گونه ای هدایت میکنند تا در آینده بتوانند جوابگوی نیازهای مادی ومعنوی ساکنین خود باشند .

مشکلات تحقیق :
برای بهبود و هر محیطی ، تحقیق و بررسی آن امری ضروری است اما در راه پژوهش و تحقیق مشکلات وموانعی وجود دارد که این گروه با مشکلات زیادی چون به روز نبودن اطلاعات ، موجود نبودن طرح هر منطقه و امکانات وابسته به آن ، کمبود برری های قبلی در مورد این مسئله ، عدم همکاری مسئولیت ذیربط ، عدم استقبال بعضی از مسئولین و ساکنان شهر با گروه تحقیق که علت آن را میتوان ترس از مأموران مالیاتی وشهرداری و … است .
کمبود وقت دانشجو و هزینه بالای تحقیق و غیره … می باشد .

مقدمه :
جامعه شهری که بر حسب تعارف آماری متشکل شده است از مراکزی که بیش از ۵۰۰۰ نفر جمعیت دارند .یکی از هفهای اساسی سیاست شهری عبارتند از توزیع وظایف شهری ، که تا حد زیادی تعیین کننده رشد شهری است برنامه ریزی و تجهیزات شهری در سطح هر شهر و برنامه ریزیهای بخشیهای اقتصادی به طریق مناسب امکان پذیر نخواهد بود مگر با تصریع روشن و مشخص گزینشهای مطلوب در سطح سیاست تحول نظام مجموعه شهرهایی که جامعه شهری را تشکیل می دهد .سیاست توسعه شبکه ای شهرهای کوچک ، تأمین احتیاجات جامعه روستایی می باشد که در غالب این مجموعه شهرها تجمع مینمایند . این امر مستلزم یک استخوان بندی روستائی منطبق با شرایط خاص هر منطقه است که شامل چند سطح میباشد .سطح بالای این استخوان بندی باید متشکل شود از شهرهای کوچک مرتبط با نظام شهری کلی کشور .
این شهرهای کوچک که رابطه بین جامعه روستایی و جامعه شهری هستند یکی از حلقه های اساسی سیاست برنامه ریزی شهری است بعلاوه این شهرها باید به مهاجران روستائی امکان دهند تا با دسترسی به خدمات مورد نیاز خود ، حتی المقدور در منطقه موطن خود باقی بمانند . این شهرهای کوچک باید محل استقرار قسمت اعظم فعالیتهای صنعتی در محیط روستایی باشند .

بخش اول : ویژگیهای طبیعی و جغرافیایی
۱ ) موقعیت جغرافایی و مساحت
۱-۱ ) موقعیت جغرافیایی استان خوزستان :
استان خوزستان که در جنوب غربی کشور قرار گرفته است با مساحتی حدود ۶۷۱۳۲ کیلومتر مربع بین ۴۷ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی و ۲۹ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۴ دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ می باشد . این استان از شمال به استان ایلام و لرستان و از شرق استان چهار محال بختیاری و کهکیلویه و بویراحمد و از جنوب به استان بوشهر و خلیج فارس و از مغرب به کشور عراق محدود است این استان حدود ۵/۴ درصد کل مساحت کشور را دارد.جلگه‌خوزستان سرزمینی صاف و بی عارضه ومستطیلی شکلی است که عرض آن از ۱۱۰ کیلومتر در شمال تا ۲۰۰ کیلومتر در جنوب تفاوت میکند . بلندترین نقاط آن جلگه دزفول که در۳۰۰ کیلومتری دریا واقع شده فقط ۱۸۰ متر ارتفاع دارد و با این ترتیب شیب عمومی جلگه خوزستان ۶۰ سانتی متر در کیلومتر بیشتر نیست .

۲-۱- موقعیت جغرافیایی شهر حمیدیه *
دشت حمیدیه دب حردان درمنتهی الیه جنوب شرقی دشت ارایز تا محل سد کرخه و درطرفین آن بین عرض شمالی ْ۲۸ – ْ۳۱ تا ْ ۴۷ – ْ۳۱ و طولهای شرقی َ۱۰- ْ۴۸ تا َ۲۷-ْ۴۸ قرار گرفته است . حد شرقی این محدوده با حد شرقی حوزه آب ریز کرخه در این ناحیه انطباق دارد .مساحت حوزه آبریزان آن ۱۸۰ کیلومتر مربع بوده که از آن ۳۹۳ کیلومتر مربع اراضی مسطحی در طرفین رودخانه کرخه قرار گرفته است .
شهر حمیدیه یکی از بخشهای شهرستان اهواز می باشد .در ۲۵ کیلومتری غرب اهواز در مسیر جاده اهواز به سوسنگر واقع شده است . این شهر که در ارتفاع ۵۲ متری از سطح دریا واقع شده است . طول جغرافیایی آن ۴۸درجه و ۱۱ دقیقه و عرض جغرافیایی آن ۳۱ درجه و ۲۹دقیقه می باشد .

__________________________________________
* طرح های حمیدیه
۳-۱- منطقه حمیدیه :
اراضی نسبتاٌ مسطح این منطقه از ارتفاع ۱۸ متر از سطح دریا در نزدیکی شهر حمیدیه در دورترین نقطه جنوبی منطقه مورد مطالعه تغییر میکند .به عبارت دقیقتر امتداد رودخانه کرخه کور از حدود روستای کوت به بعد و همچنین کانال انحرافی از آب پخش حمیدیه به کرخه کور منطقه مورد مطالعه را به سه قسمت متمایز به شرح زیر تقسیم می شود .
قسمت اول : در شمال رودخانه کرخه کور وشرق کانال مذکور یک کاسه تو خالی محدود شده از سه طرف قرارگرفته است .شیب این اراضی از ساحل کرخه کور ملایم و به میزان ۱/۰ درصد در جهت شمال شرقی و از کانال انحرافی با میزان متغیر ما بین ۵% تا ۲/۰ درصد در جهت شرقی امتداد یافته است .در اراضی مرتفع شمالی شیب نسبتاٌ تند یک درصد جهت جنوبی بطور ناگهانی به شیب ۱/۰ درصد تیدیب می گردد . این قسمت از اراضی توسط یک رشته برآمدگی که از روستای سید حسین در کنار رودخانه کرخه کور شروع شده در امتداد یکی از کانالهای آبیاری در جهت شمال شرقی ادامه می یابد و ناحیه تقسیم می گردد .
قسمت سوم : که در جنوب رودخانه کرخه کور واقع شده است دارای شیب متغیر ما بین ۲/۰ درصد در کنار بستر قدیمی رودخانه تا ۵/۰ درصد در قسمتهای داخلی اراضی می باشد. این قسمت نیز توسط یک رشته برآمدگی در امتداد یکی از کانالهای آبیاری در جهت جنوبی به دوناحیه تقسیم می گردد .در حدود ۴ کیلومتری شرق روستای طراح یک برآمدگی با ارتفاع حدود یک متر بلندر تر از اراضی مجاور وبلافاصله در غرب روستای سید مجید نیز یک فرورفتگی به عمق تقریبی ۲ متر به بستر قدیمی رودخانه بوده است . شیب طبیعی اراضی واقع بین کرخه کور و خط مستقیم کوت – طراح در اثر ساختمان دوکانال آبیاری اصلی تا حدودی به هم خورده و وضع توپوگرافی تقریباٌ نامنظمی را به وجود آورده است .
قسمت سوم : که در حد فاصل بین دو رودخانه کرخه و کانال انحرافی کرخه کور واقع شده است دارای وضعت توپوگرافی کاملاٌ نامنظم با اراضی مرتفع در کناره های رودخانه وکم ارتفاع در منطقه مرکزی می باشد در نایحه جنوب این اراضی در امتداد رودخانه کرخه کور یک فرورفتگی به عمق تقریباٌ یکمتر پایین تر از اراضی مجاور دیده می شود .

بخش دوم :
۲- تاریخچه شهر حمیدیه
۱-۲- حمیدیه از نظر تاریخی :
* از نظر تاریخی ، حمیدیه دارای تاریخ کهن و درخشان است و در زمان ساسانیان ، اشکانیان و ایلامیان ، از شهرهای پرجمعیت و با رونق جنوب ایران به شمار می رفت . بعد از ظهور اسلام ، این منطقه چندی پایتخت سلسله علویه ومشعشعیان شد و به نام ( مله محسنه ) معروف بود . که آثار باستانی آن در تپه شرقی حمیدیه کشف شد . در زمان شیخ خزعل ، سرسپرده اجانب با توجه به سدی که سلسله مشعشعیان بر روی رودخانه کرخه بسته بودند . این منطقه از نظر کشاورزی دارای اهمیت فروان بود .متأسفانه با شکسته شدن سد قدیمی سکنه آن متفرق شدند و با نصب تلمبه های آبی بار دیگر این خطه آباد شد و عشایر زیادی به سوی آن روی آوردند . در آن زمان شرکت فلاحتی خوزستان با سرمایه بیش از پنجاه میلیون ریال در این منطقه تشکیل شد و کشاورزی آن را تمام مکانیزه کرد وهزاران اصله نخل ودرختان میوه متنوع در این سرزمین غرس شد .

________________________________________
* طرح هادی حمیدیه
۲-۲- بافت کهن و قدیمی شهر حمیدیه :
شهر حمیدیه از دیرباز در شرق و درکنار رودخانه کرخه بنا شده است و با توجه به تاریخچه آن و بافت شهری موجوددر طول سالهای گذشته نشانگر آن است که هسته‌ مرکزی در کنار رودخانه کرخه تشکیل شده واهالی آن بیشتر به کشاورزی می پرداختند و زمینهای حاصلخیز این ناحیه باعث گردیده که این شهر در طول تاریخ رشد نماید .
شهر حمیدیه همانطوری که در موقعیت محلی آن توضیح داده شد از شما به روستای وصیله خلاف و از شرق به روستای دهکده و از غرب به رودخانه کرخه و از جنوب به شبیشه قرار گرفته است با بررسی بافت شهری متوجه می شویم که یکی از عوامل توسعه شهر ، محور جاده اهواز سوسنگرد است و محور دیگری که شهر توسعه پیدا کرده است به سمت شمال است .در دو محور دیگر یعنجنوب و غرب که توسعه در طول تاریخ نداشته است به علت زمینهای کشاورزی در جنوب می باشد ودر غرب رودخانه کرخه که همیشه به عنوان یک خط محدوده شهری پابرجاست . همانگونه که بافت شهری بر روی نقشه شبکه معابر نشان می دهد . هسته قدیمی شهر ، بافت غیر منظم داشته و بافت های توسعه یافته شهر تدریجاٌ شکل هندسی ومنظم به خود گرفته است .بافت تجاری وخدماتی شهر در هسته مرکزیو قدیمی شهر درحال توسعه می باشدو درنواحی توسعه یافته به صورت پراکنده بهمراکز تجاری و خدماتی بر می خوریم . لازم به ذکر است که در چند سال اخیر مقدار کمی از زمینهای کشاورزی بخش جنوبی شهر به مناطق مسکونی تبدیل شده است که می بایست از این توسعه بی رویه جلوگیری نمود .
۳-۲- شناخت تاریخچه شهر ، نام و سابقه تاریخی شهر :
از نظر تاریخی حمیدیه ، محل سکونت قوم بنی لام به ریاست شیخ غضبان بنیان بوده و نام آن عله بنام بانی ومؤسس آن علیوی نام داشته که قلعه ای به همین نام در آنجا بوده وقوم بنی طرف در همان قلعه متحصن وبا نیروی شیخ خزعلی جنگیده اند پس از اشغال عله توسط شیخ خزعلی و اعزام پسرش حمیدالدین به آنجا به نام حمیدیه موسوم گردید این نامه حمیدیه موسم گردید این نام تا به حال باقی است . تا سال ۱۳۵۵حمیدیه روستا بود که به علت افزایش جمعیت آن بیش از ۵ هزار نفر به شهر تبدیل شده که مجدداٌ در سرشماری سال ۱۳۶۵به علت عدم رشد وتوسعه مجدداٌ به روستا تبدیل شده که پس از جنگ وتوسعه ورشد مجدد منطقه در سرشماری ۷۰ از نظر تقسیمات کشوری شهر محسوب گردیده و عملاٌ از سال ۱۳۷۲ در آنجا شهرداری تأسیس و شروع به فعالیت نموده است ۱٫ سید محمد مشعشعی در سال ۸۷۰ ه-ق وفات یافت و پسرش سید علی که درحیات پدر قدرت یافته ودر سال ۸۶۱ ه – ق کشته شد و بعد از آن سید محمد مجدداٌ زمام امور رابدست گرفت. بعد از وفات سید محمد پسرش مولا محسن به فرمانروایی رسید واز آثار او ساحت با روی محسنیه هویزه است وعاقبت در سال ۹۰۵ ه – ق وفات یافت . مدفن سید محسن در غرب کرخه در حمیدیه فعلی است و فرار او به نام المحسن ابوعشمه ( یعنی صاحب مادیان سفید) نامیده می شود . علت انتصاب بهاین لقب این بوده است که اسبش سفید بوده .تاریخ حمیدیه به زمان مشعشعیان که در قسمتی از ایران حکومت می کرده اند،میرسد
_____________________________________
۱- مدخلی برشناخت قابل عرب خوزستان – حاج کاظم پور کاظم – جلد اول – ۱۳۷۴
در تاریخ جغرافیایی خوزستان بوده استکه در سمت جنوب هویزه دشتی وسیع است که به سامان هبره و محمره ( خرمشهر ) منتهی می شود و آنرا « شلوه » گویند و طوائف بنی سکین وحمودی و غیره به شیوه عشایری در آن زندگی می کنند مرکز بنیسکین واجفر – جفیر ومرکزی حمودی را خویش گویند . در مشرق شلوه خاک شهد هاشم است .که طوائف بنی سقیم وبنی مالک وهواشیم در آن سکنی دارند .اما شهر هاشم در تشکیلات حالیه جزء‌ولایت اهواز محسوب می شود . « حمیدیه دهی از دهستان نهر هاشم بخش مرکزی شهرستان اهواز می باشد »۱٫
نظر به اینکه سکنه موجود در منطقه از طوائف و عشایر عرب می باشند ارتباط اجتماعی وروابط آنها با روستاهای همجوار میتواند بر دو پایه روابط سیاسی و اقتصادی و روابط فرهنگی جغرافیایی استوار است .
از نظر روابط سیاسی واقتصادی عمدتاٌ بر پایه منابع خاص لایه های بالاتر وگروههای ذی نفوذ ایلی بوده که تاریخی پرماجرا و پر نوسان دارداز نظر روابط فرهنگی بیشتر مربوط به مردم عادی عشایر می باشد.مثلاٌ ازدواج به عنوان یک نهاد اجتماعی مهم و چند بعدی تابع موازین سنتی و فرهنگی دیرینه بوده و عموماٌ در بین توده های عشایری به صورت درون گروهی و در شبکه روابط خویشاوندی انجام میگفته است . چنانچه امر ازدواج در لایه های بالاتر و قدرتمند ایلی مشکل یک رابطه سیاسی دارد نه یک امر فرهنگی و شخصی .
روابط اجتماعی جامعه عشایری با اجتماهای بیابانگرد نوعی دیگر از روابط می باشد ________________________________________
۱- فرهنگ جغرافیایی ایران – انتشارات دایره جغرافیایی ارتش – ۱۳۳۰
کارهای صنعتی مثلآ از سوی بعضی از عشایر بطور سنتی تجهیز می شد . وسایلی از قبیل غربال- شانه – بافندگی و کالاهای دست ساز آهنگری و غیره را کولیها برای آنها میسازند ودر اختیارشان قرار می دهند . وجود سازمانهای دولتیدر شهرهای اطرف عامل مهمی برای گسترش ارتباط جامعه های عشایری با اینگونه شهرهاست. بیمارستانها –مراکزدرمانی –دادگاهها دفتر امورعشایری وتعاونی مصرف از جمله کانونهاییاست که ارتباط جامعه عشایری با جامعه شهری را استوارتر میکند .مبادلات اقتصادی بین عشایر کوچرو یکجانشین در گسترش و توسعه شهر اثرخواهد گذاشت.اعراب خوزستان و از جملهاعراب ساکن در منطقهاز زمانهای گذشته تاکنون پیوسته دارای یک سازمان اجتماعی و سلسله مراتب قبیله ای بوده به این معنی که شیخ در رأس قبیله قرار داشته و لایه های بعدی عبارتند از : خاندان شیخ رؤسای طایفه ها ، رؤسای حموله ها ، افراد شاخص هر حموله وسرپرست بیتهای کوچکتر وبالاخره افراد عادی حموله یا افراد عادی قبیله اکنون قدرت مطلقه شیخ ووسعت زمینهای اوکاهش یافته ولی این سازمان اجتماعی تاکنون همچنان حفظ شده است . علیرغم اسکان آنها اقلیتی دارای کوچهای کوتاه هستند . نقش کشاورزی در ساختار قشربندی اجتماعی بسیار مهمتر از دامداری است شیوخ و رؤسای طوایف شخصاٌ ومستقیماٌ به انجام کارهای دامداری نمی پردازند و آن را دون شأن خود می دانند . از جمله روابط دیگر فرهنگیواجتماعی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
۱ ) پسران شیوخ عرب نه تنها بادختران شیخ که با دختران خانواده های معمولی میتوانند ازدواج کنند . درحال حاضر افراد برجسته طوایف آنهایی کهتحصیلکرده هستند یا درآمد خوبی دارند ممکن است با دختران شیوخ ازدواج کنند ولی هنوز این امر به ندرت صورت می گیرد .
۲ ) نوع و شکل لباس در بین لایه های مختلف اجتماعی اعراب تفاوت چندانی ندارند یعنی لباس عمومی مردان شامل دشداشه ،‌زیرشلواری ، عبا وکت و پالتو است تفاوت لباس مربوط بهمرغوبیت پارچه و مهارت در دوخت آن است که این مسئله درمروردزنان نیز مصداق دارد . بسیاری از روابط درونی وبیرونی در بینعشایر منطقه وجود دارد که ارتباطی باموضوع این گزارش ندارد.

۴-۲- مراحل توسعه شهر در گذشته :
از نظر تاریخی حمیدیه ، دارای تاریخ کهن ودرخشان است و در زمان ساسانیان ، اشکانیان وایلامیان از شهرهای پرجمعیت وپررنق جنوب ایران به شمارمی رفت .بعد از ظهر اسلام ، این منطقه چندی پایتخت سلسله علویه ومشعشعیان شد وبنام(مله محسنه ) معروف بود که آثارتاریخی آن درتپه شرقی حمیدیه کشف شد . در زمان شیخ خزعل ، سرسپرده اجانب با توجه به سدی که سلسله مشعشعیان بر روی رودخانه کرخه بسته بودند ، این منطقه از نظر کشاورزی دارای اهمیت فراوان بود متأسفانه با شکسته شدن سد قدیمی ، سکنه آنمتفرق شدند وسپس با نصب تلمبه های آبی بار دیگر این خطه آباد شدوعشایر زیادی به سوی آن روی آوردند ودر آنجا سکونت کردند .در آن زمان شرکت فلاحتی خوزستان ، سرمایه ای بیش از پنجاه میلیون ریال در این منطقه تشکیل شد و کشاورزی آن را تمام مکانیزه کرد و هزاران اصله نخل ودرختان میوه متنوع در این سرزمین کاشته شد.
با شروع جنگ جهانی دوم اجانب برای از بین بدون ارزاق عمومی مردم ، کشاورزی این منطقه را نابود کردند و غلات آنها را به بهانه کشت نیشکر از بین بردند . اما بعداٌ باتلاش ومقاومت مردم بار دیگرکشاورزی آن رونق یافت و با ایجادسد کرخه جدید ، حمیدیه جان دوباره گرفت .

۵-۲- آثار باستانی شهر :
در غرب شهر حمیدیه –جنب پایگاه سپاه پاسداران –سابق قصر قدیمی شیخ خزعلی واقع است . ولی در حال حاضر از این ساختمان که تنها بنای تاریخی حمیدیه می باشد استفاده تاریخی نمیگرددوسپاه پاسداران – شبکه آبیاری کرخه و شاوور ، جهت استفاده آینده در آن عملیات ساختمانی و تغییرات انجام می دهند .
در شرق شهر تپه ایست به شعاع یک کیلومترکه گفته می شود جندی پیش در آن طلا یافت شده است و احتمال اینکه آثار باستانی باشند میرود ، ولی اکنون در این محل ساختمان احداث می نمایند . به جز موارد ذکرشده در شهر آثار باستانی دیگری وجود نداردولی در فاصله ۱۵ کیلومتری شهر مقبره سید هادی که حدود ۵۰ سال قدمت دارد از مکانهای مقدس به شمار می آید وساکنین حمیدیه و اطراف جهت زیارت به آنجا می روند . در نزدیکی مقبره سید هادی به فاصله ۱۴ کیلومتر از حمیدیه ساختمانی وجود دارد که قدمت آن را به جنگ جهانی دوم تخمین زده اند . این بنا در روستای گمبوعه قرار دارد ودرحال حاضر جهادسازندگی از آن استفاده می نماید .

۶-۲- توپوگرافی :
فلات ایران سرزمین مرتفعی است که مساحت آن حدود ۵/۲ کیلومترمربع میباشد که بخش داخلی آن مجموعه ای از حوضه های کوچک وبزرگ است که با ارتفاعاتی از هم جدا شده اند. حاشیه این مجموعه را رشته کوههای مرتفعی احاطه کرده که از سمت خارج به دریا ویا دشتهای پست مشرف هستند . در جنوب غربی ایران که منطقه حمیدیه نیز قرارداردو در قسمت شمال آن و همچنین درمسیر جاده اهواز به سوسنگرد ادامه کوه های زاگرس دیده میشوند که این کوه ها الله اکبر در بستان واقع در دشت آزادگان کشیده می شوند وبهدشت پست بین النهرین (عراق و خلیج فارس ) مشرف می باشد.

۷-۲- شیب و ارتفاع از سطح دریا :
بر اساس نقشه های موجود ارتفاع متوسط حمیدیه از سطح آبهای آزاد حدود ۱۸متر می باشد دشت حمیدیه دارای شیب معادل کمتر از یک درصد می باشد . شیب توپوگرافی این دشت از ناحیه شمال شرقی به طرف نواحی جنوب غربی و غرب بوده است . و ضمن آن دارای شیب عمومی به طرف رودخانه کرخه نیز میباشد . در بافت کلی شهر حمیدیه دو بلندی با حداکثر ارتفاع ۲۵ متر وجود داردکه کوی شهید بیت سعید ودولت آباد به روی آن واقع شده اند و سایر نقاط شهر حمیدیه (کوی کارگران ) مشتضعفین ، کوی شهید مطهری و کوی اسلام آباد مسطح بوده ودارای اندک شیب عمومی به طرف رودخانه کرخه می باشند.
شیب و توپوگرافی شهر ، محدودیت خاص رااز لحاظ ساخت و ساز و توسعه شهر ایجاد نمی کند .

۸-۲- پستی و بلندی منطقه حمیدیه :
دشت حمیدیه منطقه کاملاٌ مسطحی است ، رود کرخه و انشعابات آن بریدگیهایی در دشت حمیدیه به وجود آورده .وجود شیب بسیار کم از حمیدیه به طرف هورالعظیم ( حدود ۲/۰-۱/۰ در هزار ) بزرگترین مشکل پیاده نمودن سیستمهای مدرن آبیاری وزهکشی را تشکیل می دهد . ناهمواریهای مختصر موجود ناشی از نحوه رسوب گذاری تشخیص داده شده است وحداکثر اختلاف این ناهمواریها از یک متر کمتر است . هر چند که جنگ تحمیلی عراق علیه ایران زمینهای این دشت را از نظر پستی و بلندی بهم زده لکن با توجه به اینکه سنگرها وخاکریزها مجدداٌ در جای خود تسطیح گردیده پیش بینی می شود که این عمل تغییرات محسوسی در وضع توپوگرافی منطقه به وجود نیاورد .

بخش سوم :
۳- رودخانه کرخه
رودخانه کرخه به عنوان منبع اصلی تغذیه این دشت ( دشت حمیدیه ) کلیه روان آب آبخیز خود را به دشت سرازیر می کند . تعقیدات جریان آب این رودخانه در طول سالهای تر ، خشک و نرمال بسیار زیاد بوده و به دلایل مختلف از جملهکوتاهی ارتفاع قسمت اعظمی از آبخیز و نزولات جوی به صورت رگبارهای شدید به حوضچه ریزش می نماید .ظرفیت جریان آبریز به دلیل اینکه مسیر کرخه در انتهای خوزستان بر اساس جریان متوسط کمرودخانه به وجود آمده کم می باشد. طغیان و ایجاد سیلاب روی اراضی اطراف در دشت آزادگان امری است که مرتباٌ تکرار می گردد .
جریان رودخانه کرخه برای شهر حمیدیه اهمیت زیادی دارد و به همین جهت نیز ایستگاههای اشل نگاری ( ۲۲ ایستگاه در تمامی منطقه جریان مسیرهای وارده رودخانه را نظارت می نماید . همچنین سازمان آب و برق خوزستان مرتباٌ آمار مربوط به استحصال آب به وسیله پمپهای مستقر در رودخانه کرخه و فرعیات آن را ثبت می کند.

۱-۳- میزان آب رودخانه کرخه وتوزیع فعلی فصلی آن درمنطقه دشت آزادگان :
از آنجایی که طول رودخانه کرخه از سرچشمه آن تا محل خروج آن از خاک ایران درحدود ۹۰۰ کیلومتر است .این رودخانه در محلی بنام پای پل وارد دشت خوزستان می شود .پس از طی ۱۷۰ کیلومتر مسیر پرپیچ وخمی پیدا می کند و نهایتاٌ پس از عبور از سد انحرافی کرخه ومنطقه حمیدیه در نزدیکی شهرستان سوسنگرد بهدوشاخه اصلی وچند روز شاخه تقسیم که کلیه شعبات آن نهایتاٌ به هورالعظیم ختم می شود . دبی متوسط جریان آب رودخانه کرخه در ایستگاه پای پل برای یک دوره ۲۸ ساله آماربرداری شده از سال ( ۱۳۳۱ -۱۳۵۹ ) برابر ۱۷۹متر مکعب در ثانیه می باشد. حداقل دبی های اندازه گیری شده در ایستگاه پای پل ۳۳ متر مکعب درثانیه و حداکثر آن ۳۰۰۰ متر مکعب در ثانیه در موقع طغیانی بوده است . بنابراین ملاحظه می شود که در دشت آزادگان آب به حد کافی وجود دارد ولی توزیعفصلی منطقه ای آن بسیار نامناسب است .
ماه فروردین اردیبهشت خرداد تیر مرداد شهریور مهر آبان آذر دی بهمن اسفند
دبی ۲۹۰ ۱۹۱ ۸۱ ۶۵ ۵۲ ۵۲ ۶۶ ۱۰۲ ۱۰۳ ۱۵۵ ۲۰۵ ۲۶۸

با بررسی مقادیر مورد نیاز آب ومصارف فعلی ، کمبود آب در فصل گرم وخشک سال از حدود ماه خرداد تا آخرمهرماه کاملاٌ مشهود است .

۲-۳ رسوبات آبرفتی :
منطقه حمیدیه تقریباٌ بطور عمده از رسوبات رودخانه ای کرخه وکارون تشکیل یافته که این مواد رسوبی به وسیله باد به قسمتهای مختلف پراکنده شده اند.به احتمال خیلی قوی این تغییرات مواد رسوبی در اثر جریان رودخانه ها و حرکات جزر ومدریا در طول ۵۰۰۰ سال اخیر به وجود آمده است.بنابراینوجود خاکها با بافت ریز از شرایطی است که درچنین حالتی بایستی انتظارداشت. اکثر دشت خوزستان ازجمله حمیدیه پوشیده از رسوبات عهد حاضر است که به وسیله رودخانه های کرخه و کارون و دز و… حمل ورسوبگذاری شده است و عمدتاٌ شامل رس ، سیلت ، ماسه ، گاهی شن می باشد .

۳-۳ منابع آب :
استان خوزستان به علت موقعیت خاص طبیعی از نزولات آسمانی نسبتاٌ مناسبی برخوردار بوده و یکی از پرآبترین استانهای ایران است و بزرگترین و پرآب ترین رودخانه های کشور در آن جریان دارد به همین علت منابعی از آبهای دائمی و سطحی وعمقی در مناطق مختلف آن جریان دارند که از لحاظ اقتصادی امکانات عدیده ای را فراهم آورده و می آورد.منابع آبی این استان و به خصوص منطقه حمیدیه را بهدو قسمت ، آبهای سطحی وآبهای تحت الارض تقسیم می کنیم.

۴-۳ منابع آبهای سطحی الارض :
اصولاٌ منابع آبهای سطحی خوزستان شامل رودخانه های اصلی کرخه ، کارون ، دز و جراحی و هندیجان می باشد که از ارتفاعات دنا ، بویر احمد ، زردکوه بختیاری ، باختران فارس وکوههای زاگرس سرچشمه می گیرد وپس از عبور از دشت خوزستان به خلیج فارس می ریزند . رودخانه کرخه یکی از رودهای مهم وجاری در دشت خوزستان می باشد.از کوههای زاگرس سرچشمه گرفته که درگذر از مسیر پرپیچ و خم از حمیدیه نیز میگذرد و وارد دشت آزادگان میشود و سپس به خلیج فارس می ریزد . مروری بر سوابق گذشته وتاریخی اثرات تخریبی سیلابهای خوزستان وخسارات ناشی از آنها را نشان می دهد .که سیلابهای کرخه نیز جزء آنها می باشد . در سالهای ۱۳۰۷ ، ۱۳۱۶ ، ۱۳۱۸ ، ۱۳۲۸ رودخانه های این استان بهحالت طغیان درآمده و باعث خسارات وضایعات فراوانی گردیده است . در سال ۱۳۴۷ یکی از عظیم ترین سیلابهای کرخه به وقوع می پیوندد . که طی آن قسمت اعظم کشاورزی نابود وخسارات جانی ومالی فراوانی به مردم به ویژه حاشیه نشینان این رودخانه از جمله مردم حمیدیه و دشت آزادگان وارد گردید .سیلاب ۱۳۵۸ آخرین سیلاب رودخانه های خوزستان بوده است .منطقه کرخه که حمیدیه نیز جزء آن می باشد با وسعت تقریبی ۱۶۰۰۰ هکتار در قسمت غرب اهواز واقع می باشد . در سالهای اخیر با توجه بهاحداث سدها از جمله احداث سد کرخه بزرگ در نزدیکی اندیمشک جلوی بسیاری از این سیلابها و طغیانها گرفته شد. اگر چه تدابیر امنیتی در این شهر ، برای جلوگیری از طغیان رودخانه توسط اداره راه و ترابری و همچنین شهرداری حمیدیه صورت گرفته و اقدام به مرتفع نمودن و بالا بردنجاده کنار ساحلی این رودخانه نموده است .چنانچه در دو طرف ساحل کرخه که در حمیدیه جریان دارد ، خوب نظاره گر شویم متوجه می شویم که کرانه های ساحل از نیزارهاو علفزارها و همچنین درختان گز پوشیده شده است . این درختان و نیزارها که روئیده اند تأثیری که برجریان آب رودخانه خواهند داشت اصولاٌ حداکثر سرعت جریان رود در وسط جریان دارد .در واقع می توان گفت که دبی آب در وسط رود جریان دارد .اما در اطراف رود این علفزارها و نیزارها در واقع از میزان دبی می کاهد و به عنوان یک عامل اصطحکاک از میزان دبی آب می کاهد و به عنوان یک عامل اصطحکاک از میزان نیروی آب می کاهد و همچنین در خیلی مواقع هنگام طغیان رودخانه از وارد کردن خسارت می کاهد .

۵-۳- نحوه دفع آبهای سطحی :
با توجه به دانه بندی بافت خاک و بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی در منطقه حمیدیه زمین زهکشی طبیعی مناسبی برای دفع آبهای سطحی نبوده و لذا آب در سطح زمین جمع می شود در این خصوص کم بودن شیب زمین نقش زیادی دارد .

۶-۳- آبهای تحت الارضی :
به علت موقعیت طبیعی خاص استان خوزستان از نظر واقع شدن در دامنه ارتفاعات برف گیر زاگرس منابع آبهای زیر زمینی این منطقه فوق العاده غنی است . سفره ی این آبها بستگی به ارتفاع نسبت به سطح رودخانه وخلیج فارس داردکه در هر حال نسبتاٌ کم عمق می باشند . یعنی عمق سطح آب زیرزمینی از ۳۰ متر در دامنه ارتفاعات تا نیم متر در سواحل رودخانه ها وخلیج فارس نوسان دارد . به علت وفور آبهای سطحی و عدم توسعه کاربر و تکنیکهای نوین کشاورزی تاکنون از این منابع غنی استفاده شایانی به عمل نیامده است . طبق تجربیات انجام گرفته روشن شده که هر چه میزان زمان بهره برداری از آبها زیادتر باشد شوری آنها افزایش می یابد . این امر بدان جهت است که اولاٌ لایه های گچی و آرژیلی در نواحی پست منطقه بیشتر است . ثانیاٌ میزان تبخیر آب در قسمتهای کم عمق بیشتر می گردد . این مسئله موجب شده که از منابع آبهای زیرزمینی استفاده کمتری به عمل آید .

بخش چهارم :
۴- زمین شناسی
۱-۴- وضعیت عمومی ، زمین شناسی :
تنها ارتفاعات شمالی داشت که دارای جهت شمال غربی – جنوب شرقی است و ادامه همان ارتفاعات شمال شهر اهواز می باشد . این سازند از سنگهای ماسه ای تا سیلیتی وخمیره ای از آهک شکل گرفته ولذا از نظر کیفی و کمی بر سفره نمی تواند به خصوص با محدودیت وسعت اثر چندانی داشته باشد. رسوبات عهد حاضر از آبرفت های رودخانه کرخه بوده و شامل رس وسیلیت وماسه های ظریف به صورت افق های نازکی از شن و ماسه است.

۲-۴- خصوصیات لایه های آبدار :
سنگ کف از جنس همان سازند آغاجاری است .عمق آبرفت در نواحی شمال حداقل و به طرف جنوب غربی ممکن است به بیشتر از ۱۰۰ متر برسد ، سفره آب گسترده و فقیری در آبرفت های این محدوده وجود دارد. سطح برخورد به آب در نواحی شمال وشمال شرقی حداکثر ودر حد ۱۰ الی ۱۵ متر است و به طرف نواحی غربی و جنوب غربی ناچیز می گردد .جهت جریان از توپوگرافی پیروی نموده و به رودخانه کرخه زهکشی می شود .

۳-۴- خاکها:
قسمت اعظم استان خوزستان را در دشتها وسیع رسوبی خاکها که از رسوبات رودخانه های این استان به خصوص رودهای کرخه و کارون تشکیل یافته شامل می گردد و همچنین در دشتهای این استان تپه های شنی متعددی وجود دارد که تپه ها توسط بادهای موسمی جابجا می شوند . نوع خاک این استان رسی وشنی وتا حدی نمکزار است . انواع خاکها به شرح زیر است :
۱- خاک دشتها ودره ها
۲- خاک فلاتها
۳- خاک تپه ماهورها و کوهستانها

۱-۳-۴ ) خاک دشتها ودره ها :
خاک دشتها ودره های این استان راخاکهای باتلاقی شور ویا خاکهای شور پوشانده است . انواع این خاکها عبارتند از :
الف ) خاکهای رسوبی بافت ریز که ۹۰/۶% خاکها را شامل می شود و مساحت آن ۹۶۹ هزار هکتار می باشد .
ب ) خاکهای رسوبی شور که ۶۰/۶% خاکهای استان خوزستان را شامل می شود مساحت آن ۹۲۰ هزار هکتار است .
ج ) خاکهای رسوبی بافت درشت ( کالوپال ) که ۴۴/۵% خاکهای استان را شامل می شود و مساحت آن ۷۶۰ هزار هکتار است .
د ) تپه های شنی که ۷/۱% خاکهای استان را شامل می شود ومساحت ۲۴۰ هزار هکتار تشکیل می دهد .
ه) خاکهای باتلاقی شور با مساحت ۱۲۶۰ هکتار و ۳/۹% را تشکیل می دهد .
و) خاکهای شور ۲۰/۷ % خاکها را به مساحت ۱۰۰۰ هکتار تشکیل می دهد .

۲-۳-۴ ) خاک فلاتها :
الف ) خاک براون ، لیتسول به وسعت ۴۵۴ هزار هکتار ۲۵/۳% خاکهای خوزستان را شامل می شود .
ب ) خاکهای بروان به وسعت ۶۸۰۰۰۰ هکتار ۸۷/۴% خاکهای خوزستان می باشد .

۳-۳-۴) خاکهای تپه ماهور – کوهستانی :
الف ) لیتوسل آهکی – در منطقه خاکهای بیابانی سیروزم به مساحت ۶۰۰ هکتار و ۲۰/۴% خاکهای خوزستان را تشکیل می دهد .
ب ) لیتوسل آهکی متشکل از فایلهای گچیو نمکی به وسعت ۱۸۴۰ هکتار ۱۹/۱۳% خاکهای خوزستان را تشکیل می دهد .
ج ) لیتوسل آهکی در ناحیه خاکهای آهکی براق و چسب نت به مساحت ۶۲۳/۴ هزار هکتار که ۵/۲۳% خاکهای استان خوزستان راتشکیل میدهد جز خاک تپه ماهورها ومناطق کوهستانی تمامی خاکهای دشتها ، دره ها و فلاتها قابل کشت و بهره برداری می باشد.

۴-۳-۴ ) شناسایی خاک منطقه حمیدیه :
به لحاظ طراحی شبکه های آبیاری واستفاده مفید از منابع آب منطقه مطالعات وسیعی روی خاک شناسی و اراضی تحت کشت و همچنین آبهای زیرزمینی انجام پذیرفته ، که در اینجا فقط بطور اختصار به نتایج کلی آن اشاره شده :
خاکهای منطقه حمیدیه به طور کلی به دو گروه عمده طبقه بندی میشود :
۱- خاکهای رسوبی رودخانه های جوان
۲- خاکهای رسوبی رودخانه های قدیم
در هر یکاز این گروه بندی مختلف خاک براساس بافت ، عمق آب زیر زمینی ، عمق برخورد به رسوبات نمکی وگچی و … تعیین گردیده و خاکهای خیلی شور هم تحت عنوان سولنچاک ( solonclaks ) نامیده شده اند .در منطقه حمیدیه قطعات متعددی از اراضی پست و باتلاقی که اکثراٌ در بسترهای قدیمی رودخانه کرخه اند دیده می شود .
از بررسی های انجام شده در مورد خاک منطقه چنین نتیجه می شود که در حالیکه اراضی تراسهای بالاتر به شدت شورند . خاکهای تراسهای پایین تر دارای شوری خیلی کم هستند . این اختلاف شوری خاکها کاملاٌ با پراکندگی و توزیع سطوح زیر کشت در منطقه مطابقت می کند . بدین معنی که تراسهای پایین که احیاناٌ فقط کمی شورند با تراکم زیاد تحت کشت هستند . درحالیکه تراسهای مرتفع با خاکهای شور مدتها است که کشت نشده است .
در سالهای قبل خاکهای تراسهای پایین که فعلاٌ یا شیرین بوده و یا کمی شورند در کلاسه شوری متوسط طبقه بندی شده اند . بنابراین می توان گفت که با زیاد شدن تراکم کشت در مطنقه خصوصاًٌ در نقاطی که با بهره برداری از آب رودخانه کرخه به زیر کشت رفته اند ، خاکهای تراسهای پایین شسته شده و کیفیت بهتری پیدا کرده اند .

بخش پنجم :
۵- پوشش گیاهی :
آنچه که از نظر پوشش گیاهی در شهر حمیدیه بیشتر مورد مشاهده قرار می گیرد وجود درختان خرزره در کنار جاده اهواز به حمیدیه ، در کنار تپه های ماسه بادی و همچنین در جنگ حمیدیه و پارک جنگلی گمبوعه و خود شهر نیز از این نوع درختان بیشتر بافت و دیده می شوند .به علت سازگار بودن این درختان با هوای منطقه و همچنین به علت اینکه در عمق ۵/۱ متری الی ۲۰/۱ سانتی متر آب در حمیدیه یافت می شود . ریشه این درختان به خوبی توانسته آب موجود را در زیرزمین جذب کرده و به حیات زیستی خود ادامه دهد . در گذری به مزارع کشاورزی حمیدیه چنین به نظر می رسد که به کشت محصولات گوجه فرنگی ، خیار ، کاهو ، سیب زمینی ، هندوانه ، خربزه ، بادمجان ، لوبیا و غیره … ( به علت سازگاری با آب و هوا و خاک مساعد برای روئیدن چنین محصولاتی در این منطقه بیشتر دیده می شود ) .

بخش ششم :
۶- معادن حمیدیه :
وجود تپه های ماسه بادی و همچنین وجود معادن سرشار از شن و ماسه در شمال غرب اهواز که حمیدیه نیز را شامل می شود . در این شهر زیاد دیده می شود نه تنها در این مسیر بلکه در مسیر خروج حمیدیه نیز این معادن وجود دارند که این رسوبات به صورت اگر شیب زاویه داری روی سازند آغاجاری قرار می گیرند . آبرفت دشت خوزستان که اطراف اهواز دیده می شود و گسترش زیاد دارد به وسیله افقهای هوازده با سطوح فرسایشی از آبرفتهای قدیمی تر جدا گردند . ضخامت واحد زیرین بیش از ۷ متر به سن هولسون پیشین و واحد بالایی آن به ضخامت ۳۷ متر به سن هولوسن می رسد .

بخش هفتم :
۷- بررسی اقلیمی و عوامل طبیعی
۱-۷ ) مشخصات عمومی آب وهوا
آب و هوا شهر حمیدیه
بر اساس اطلاعات ، دشت حمیدیه آب و هوایی شبیه سایر مناطق خوزستان می باشد طول مدت زمستان در سالهای عادی سه ماه است . که گاهی با چند شیب یخبندان توأم می باشد . در شش ماه سال درجه حرارت بین ۵۵-۴۵ درجه سانتی گراد و تغییرات کلی سالیانه بین ۵۰ و ۷۰ درجه سانتی گراد است . طول مدت تابستان ۵-۴ ماه است و ماکزیمم درجه حرارت در بعد از ظهر به قدری شدید است که فعالیتهای حیاتی را تقریباٌ غیر ممکن می کند .

۲-۷ ) بارندگی :
بارندگی سالیانه ایستگاه حمیدیه دردوره ۲۲ ساله نشان می دهد که پرباران ترین دوره شاخص ۱۳۴۸ – ۱۳۴۷ – ۳۸۳ میلی متر بارندگی است . کم باران ترین سال در دوره شاخص سالی آبی ۴۶- ۱۳۴۵ با ۱۱۲ میلی متر بارندگی می باشد . در مجموع متوسط بارندگی سالیانه حمیدیه بارندگی ۲۳۷ میلی متر گزارش شده است . بررسیهای بعمل آمده نشان می دهد که بیشترین بارندگی فصلی در مطنقه مورد مطالعه در فصل زمستان ریزش مینماید و حداکثر بارندگی ماهانه در طول سال نیز در فصل زمستان به وقوع می پیوندد . مقادیر متوسط بارندگی فصلی در ایستگاه حمیدیه در دوره شاخص در فصول پاییز ۶/۷۱ میلی متر در زمستان ۶۹/۱۲ میلی متر و در بهار ۵ /۴۲ میلی متر است .

۳-۷ ) دما :
دی ماه سردترین ماه سال در حمیدیه است .متوسط دمای روزانه در این ماه ۱/۱۲ سانتی گراد می باشد . گرمترین ماه منطقه تیرماه است . که درست مصادف با اوایل تابستان است . متوسط دمای روزانه ، گرمترین ماه سال ۴/۳۴ درجه سانتیگراد است . بر همین اساس میانگین دمای حداکثر در تیرماه ۴۵ درجه سانتیگراد و حداقل میانگین دمای حداقل در دی ماه با ۲/۶ درجه سانتی گراد گزارش شده است . حداکثر مطلق دما در دشت حمیدیه در تیرماه ۵۲ سانتی گراد و حداقل دما در آذرماه ۲- درجه سانتیگراد است .

۴-۷ ) رطوبت و نم نسبی :
بطور کلی در تابستان بادهایی که از روی خلیج فارس عبور می کند و وارد خوزسان می شوند ایجاد هوای شرجی می کنند که هوایی خفقان آور را به همراه دارد و تحمل آن دشوار است ، زیرا هوای گرم توأم با رطوبت بالاست .
بالاترین میانگین حداکثر نم نسبی در دی ماه رخ می دهد که میزان ۸۷% می باشد . با میانگین حداقل نم نسبی در این ماه ۶۶% می باشد . کمترین مقدار نم نسبی در ماه های گرم سال مشاهده شده و پایین ترین میانگین نم نسبی درخرداد ماه با ۴۱ درصدگزارش گردیده است . کمترین میانگین حداقل نم نسبی سالیانه حمیدیه ۵۶ درصد است که نم نسبی در ماههای آبان تا فروردین ماه بالای ۵۰ درصد و از اردیبهشت ماه تا اواخر مهر تا اوایل آبان به زیر ۵۰% می رسد .

۵-۷ ) تبخیر :
در منطقه حمیدیه کمترین مقدار تبخیر در دیماه صورت می گیرد . در ماههای آذر ، دی ، بهمن ، اسفند افزایش مقدار تبخیر چندان زیاد نیست و از ماهی به ماه دیگر تفاوت چندانی را نشان نمی دهد و بیشترین تبخیر در تیرماه انجام می گیرد .در کل میزان تبخیر در این منطقه حدود ۲۷۰۰ میلی متر در سال است .

۶-۷ ) یخبندان
در شهر حمیدیه وقوع یخبندان به جز در موارد استثنایی و به ندرت بیش از یکبار در سال صورت نمی گیرد که ممکن است در یکی از ماههای سرد سال بین آذر تا اواخر بهمن ماه رخ می دهد .

آبان آذر دی بهمن اسفند سالیانه
۰ ۸/۰ ۳/۰ ۳/۰ ۰ ۴/۱

۷-۷) جهات وشدت وزش باد در حمیدیه :
در دی ماه در مجموع بادهای شمالی و شمال غربی درجه یک و بادهای جنوبی و جنوب شرقی باد غالب درجه دو است .در فصل بهار جهت عمومی جریان مشابه جریان های ماده دی است . در و تنها تفاوت آنها قوی تر شدن جریان ها است . در فروردین ماه در مجموعه روزانه ، چرخش باد در غرب گلباد بین شمال و جنوب می باشد و در ماههای اردیبهشت ماه و خرداد ماه بادهای غربی به ویژه باد شمال غربی به شدت تقویت می شود . ماه خرداد با ذخیره ترین زمان در سول سال می باشد . در فصل تابستان بادهای شمال غرب و غربی باد غالب را تشکیل می دهند .در طی ماههای تابستان تدریج تواتر وقوع باد کاهش می یابد در فصل پاییز نیز بادهای شمالی و شمال غربی برقرار می باشد . در این فصل تواتر باد و شدت آنها کاهش می باید و در آذرماه این کاهش به اوج خود می رسد .

۱- جمعیت و وضعیت اقتصادی شهر حمیدیه
جمعیت ونیروی انسانی
۱- جمعیت و پراکندگی آن
۲- خصویات جمعیتی و ترکیب آن در شهر حمیدیه
۳- توزیع جنسی جمعیت شهر حمیدیه
۴- ترکیب سنی جمعیت و هرم سنی
۵- نرخ رشد جمعیت
۶- تراکمجمعیت
۷- تراکم حیاتی جمعیت
۸- وضعیت مهاجرت
۹- توازن مهاجران بر حسب مدت اقامت در محل سرشماری
۱۰- وضعیت آموزشی در شهر حمیدیه
۱۱- ویژگیهای فرهنگی
۱-۱۱ فرهنگ
۲-۱۱ قومیت
۳-۱۱ زبان
۲- وضعیت اقتصادی شهر حمیدیه
۱- خصوصیات اقتصادی شهر
۲- جنبه های اقتصادی شهر
۳- بخش های اقتصاد در منطقه حمیدیه
۳- جمعیت و پراکندگی آن :
یکی از محورهای توسعه در حوزه نفوذ محور کشاورزی حمیدیه – اهواز است که بعد از اینجا کانال آبگیری در این محور رشد نموده و همراه با رشد کشاورزی ، رشد جمعیت نیز همراه بوده است . قبل از سال ۱۳۴۵ فقط آبادیهای دهکده – مکتاف ماهور و جابر که دارای جمعیت زیادی نبودند و کشت و زرع قابل توجهی نداشتند ولی با توسعه بخش کشاورزی در این منطقه جمعیت از سایر استانها ونقاط مختلف به این منطقه روی آوردند و جمعیت آنها در سال ۵۵ به دو برابر افزایش پیدا نمود عده ای از روستاها اخیراٌ به وجودآمده اند . و جمعیت آنها در سال ۵۵ به دو برابر افزایش پیدا نمود عده ای از روستاها اخیراٌ به وجود آمده اند روستاهای قلعه قدیر و غفلیه به تیره های مروانه که از آل بوروایه هستند .تیره های آل بوروایه در روستاهای مکتاف – ماهور – جابر گمبوعه بزرگ بیشترین سکنه رادر خود اختصاص داده اند . بطور کلی افراد این ناحیه بیشتر از تیره های مختلف آب بوروایه هستند و قبلآ هم به بلوک بوروایه مشهور بودند .ولی امروزه به صورت یک منطقه کشاورزی مکانیزه درآمد و از سایر نواحی نیز به آنجا رجوع کردند از جمله آبادیهای دهکده که از شهرهای اهواز – سوسنگرد – خرمشهر – اصفهان جمعیت جهت کشت و زرع به آنجا آمده اند . محور دیگر آبادیها اطراف رودخانه کرخه کور می باشد که بیشتر سکنه آن حلفی و حلاف هستند . روستاهایی نظیر غصبان طراح سید علی شبیشه و سیدمجید – سدره ۲ وتمام روستاهای جنوبی حمیدیه و آبادیهای شمالی حمیدیه از تیره حلفی هستند .
محور حمیدیه – اهواز برخلاف قسمتهای دیگر حاشیه کرخه توسعه روزافزونی داشته و از اراضی مساعد آن بهترین محصولات با بالاترین بازده اعم از کلم و کاهو و گوجه فرنگی وهنداونه و خیار بعمل می آورند .

۴-خصوصیات جمعیتی وترکیب آن در شهر حمیدیه :
شهر حمیدیه در سال ۱۳۵۵ تعداد ۵۳۸۸ نفر جمعیت داشته که این جمعیت در سال ۶۵ برابر ۱۳۳۱۴ نفر گردیده طی ۱۰ سال نرخ رشد جمعیت شهر ۵/۹ درصد در سال برآورد گردیده است . شهر حمیدیه با نرخ رشد کمتری معادل ۷/۴ درصد در سال طی سالهای ۶۵ الی ۷۰ به روند خود ادامه داده ودر سال ۷۰ جمعیت شهر معادل ۱۶۷۳۴ نفر می گردد .متوسط رشدجمعیت شهر حمیدیه در سالهای ۵۵ تا ۷۰ معادل ۸/۷ درصد در سال برآورد شده است . علت این تغییرات رشد جمعیت مسئله جنگ بوده که در طی سالهای جنگ جمعیت زیادی از روستاها وشهرهای جنگزده به سمت این شهر هجوم می آورند ملاحظه می گردد که ۵/۹ درصد رشدجمعیت سالانه رشد بالایی می باشد.پس از جنگ ، مهاجرت جمعیت از حمیدیه آغاز می گردد و رشد جمعیت بطور شدیدی کاهش مییابد . بطوریکه در سال ۷۳ برابر با سرشماری صنعت ومعدن رشد جمعیت شهر حمیدیه منفی می گردد و جمعیت به رقم ۱۵۶۹۸ نفر تقلیل می یابد .با توجه به مساحت شهر حمیدیه به میزان ۲ کیلومتر مربع تراکم جمعیت در سال ۱۳۷۰ حدود ۸۳۶۷ نفر در هر کیلومتر مربع برآورد می شود .طی آخرین سرشماریهای انجام شده جمعیت حمیدیه در سال ۱۳۸۴ برابر با ۲۱۳۷۶ نفر میباشد . که نسبت به سالهای قبل افزایش قابل توجهی داشته است .
۵- توزیع جنسی جمعیت شهر حمیدیه :
در سال ۵۵ جمعیت شهر حمیدیه ۵۳۸۸ نفر جمعیت داشته که از این تعداد ۲۷۹۰ نفر مرد بوده و تعداد ۲۵۹۸ نفر زن که نسبت جنسی در این سال ۱۰۷ برآورده شده است در سال ۶۵ از کل جمعیت شهر حمیدیه تعداد ۶۶۹۹ نفر مرد و ۶۶۱۵ نفر زن بوده است که نسبت جنسی دراین سال ۱۰۱ می باشد مجدداٌ در سال ۷۰ باتوجه به تعداد ۸۵۹۸ نفر مرد و ۸۱۳۶ نفر زن نسبت جنسی به۱۰۵ افزایش می یابد . فزونی مردان بر زنان بیشتر علت فرهنگی دارد چون توجه به اولاد ذکور در بین طوائف عرب رواج بسیار دارد.کاهش نسبت جنسی در سال ۶۵ حکایت از نارسائیهای آماری می باشد چون در طی این دوره جمعیت شهر حمیدیهافزایش چشمگیری نموده وطبیعتاٌ مهاجرت باعث تغییر در نسبت جنس گردد وبا بررسی نسبتهای جنسی درگروه های عمده سنی به این نتیجه می رسیم که در سنین ۱۵ تا ۳۰ ساله تعداد زنان نسبت به مردان فزونی نشان می دهد که علت آن کاهش سن قانونی نسبت به سن حقیقی جهت فرار از نظام وظیفه وگرفتن شناسنامه در چند سال بعد از تولد میتواند باشد درمورد کاهش نسبت جنسی در گروه سنی ۶۵ ساله به بالا و ۱۴-۰ ساله ناشی از مرگ ومیر زنان و همچنین مهاجرت اینگونه افراد به سایر نقاط امن و دور از دسترس منطقه جنگی می باشد.نسبتهای جنسی بعد ازجنگ و شروع بازسازی مجدداٌ افزایش یافته وفقط گروه ۶۴-۱۵ ساله افزایش طبیعی خود را نداشته است که این مسئله ناشی از اطلاعات نادرست آماری در سنین ۳۰-۱۵ ساله بوده است . افزایش نسبت مردان در سنین ۵۵ ساله به بالا درسال ۷۰ حکایت از وجود مهاجرین جنگ زده در شهر می باشند چون از تعداد ۹۵۵ نفر در این سنین ۵۸۳ نفر آنها متولد جای دیگر می باشد . طبق آخرین سرشماری گروه بهداشت شهر حمیدیه در سال ( ۱۳۸۱ از کل جمعیت ۲۱۳۷۶ نفر ۱۱۰۴۳ نفر مرد و ۱۰۳۳۳ نفر زن میباشندکه نسبت جنسی برابر ۸۷/۱۰۶ برآورده شده است.

۶- ترکیب سنی جمعیت :
شناخت جمعیت از نظر سنی اهمیت زیادی دربرنامه ریزیهای اقتصادی و اجتماعی دارد هر چه جمعیت جوان تر باشد افزایش جمعیت در گروههای زیر ۱۵ سال بیشتر ودر نتیجه به سرمایه گذاری بیشتر در بخشهای فرهنگی و اجتماعی احتیاج داریم . لذا بدین منظور نسبت به توزیع نسبی جمعیت شهر حمیدیه به تفکیک زن ومرد در گروه های سنتی طی سرشماری نمودیم. در سال ۵۵ حدود۱۹درصد جمعیت مردان شهر حمیدیه در گروه سنی ۱۴-۰ ساله قرار داشته این نسبت در سال ۷۰ به۲۲ درصد افزایش یافته و در مورد زنان از ۱۹ درصد به۳/۲۲ درصد رسیده افزایش جمعیت در سنین پایین نشانه میزان باروری وکاهش مرگ و میر دربین کودکان می باشد ترکیب سنی جمعیت تقریباٌ در بقیه گروههای تغییر محسوسی نکرده است. فقط درگروه ۱۹-۱۵ ساله درصد مردان نسبت به کل جمعیت شهر حمیدیه در سال ۷۰ نسبت به ۵۵ کاهش دارد.در صورتیکه در مورد زنان افزایش دارد و این تغییرات حاکی ازکم گرفتن سن واقعی کودکان در هنگام ثبت تولد وگرفتن شناسنامه و یا دیر گرفتن شناسنامه بوده است چون مردان در گروه سنی ۱۴-۱۰ ساله در سال ۷۰ نسبت به زنان متورم تر می باشد.

۷- هرم سنی :
سیمای جوان جمعیت منطقه وتأثیر جریانهای مهاجرت در هرم کاملاٌ محسوس است . پایه های پهن نشانه باروری بالا وفرورفتگی قسمتهای میانی ناشی ازحرکات جمعیت ازروستا به شهر و شهر به نقاط دیگر می باشد.افزایش تعداد مردان نسبت به زنان حکایت از مهاجرت روستائیان و مهاجرین جنگ تحمیلی به این شهر می باشد.

۸- نرخ رشد جمعیت :
برای تخمین جمعیت این منطقه برای دوره های آتی بایدمتغیرهای گوناگون را همچون مهاجرت زاد و ولد – مرگ و میر و … مورد بررسی قرار داده وجمعیت در سالهای آتی برآورد نمائیم.
برای بدست آوردن نرخ رشد جمعیت میتوان از فرمول زیر سود جست ؟

Y = جمعیت زمان مورد نظر
A = جمعیت زمان پایه
E = عدد پنرین
R = نرخ رشد
T = تعداد سال
در شهر حمیدیه نرخ تحول جمعیت سیر صعودی دارد. طبق آمار منتشره بین سالهای ۴۵-۲۵ ۱ درحد بین سالهای ۵۵-۴۵ ۲% ودربین سالهای ۵۶-۵۵ ، ۹۰/۳ درصد بوده لذا از این نرخ اخیر برای برآوردجمعیت بهره گرفته شده است .

سال ۱۳۶۵ ۱۳۷۰ ۱۳۷۵ ۱۳۸۰ ۱۳۸۵
جمعیت ۱۳۲۴۴ ۱۶۰۹۲ ۱۹۵۵۲ ۲۳۷۷۵ ۲۸۸۶۲

۹- تراکم جمعیت :
شاخص خاصی برای این امر نیست که هرنفر بهچند متر مربع فضا برای زندگی خود نیاز دارد . ولی آنچه که از مطالعات در این زمینه بدست می آید یک حداقل ۱۶ مترمربع و حداکثر ۳۶ متر مربع برای هرنفر درزندگی شهری درنظر گرفته شده است .
جمعیت فعلی حمیدیه در وسعتی بیش از۶۰۰ کیلومتر مربع یعنی تقریباٌ در ۶۰ هکتار زندگی می کندکه تراکم نسبی جمعیت آن در حدود ۲۲۰نفر درهکتار می باشد.اگرتراکم نسبی بین ۱۵۰ تا ۲۸۰ نفر در هکتار در زندگی شهری در نظر گرفته شود. تراکم نسبی جمعیت در حال حاضر در حمیدیه در حد مطلوبی میباشدکه این مسئله خود یک امتیاز می باشد.
جمعیت پیش بینی شده برای آینده شهر درطول دوره طرح برابر با ۵۴۸/۳۶ نفر است که سطح ناخالص پیش بینی شده د ر محدوده قانونی ۷/۴۵۶ هکتار است که بدین ترتیب تراکم ناخالص شهر برابر با ۸۰ نفر در هکتار خواهد بود.سطح مسکونی برابر۱۸۴ نفر در هکتار میباشد.

۱۰- تراکم حیاتی جمعیت :
از کل منطقه حدود ۳۶۵۸۷ نفر در حدود ۱۷۷۰۹ هکتار زمین قابل کشت دارندکه تراکم حیاتی ۴/۹ نفر خواهد بود حال اکر مسطح زیر کشت روستاهای اطراف شهرستان حمیدیه را کم کنیم تراکم نسبی آن برای سالهای مختلف چنین است :

سال ۱۳۶۵ ۱۳۷۰ ۱۳۷۵ ۱۳۸۰ ۱۳۸۵
نفر ۸ ۹ ۲/۱ ۴/۱ ۷/۱

۱۱- مهاجرت :
با علت جنگ تحمیلی جابجایی جمعیت در منطقه گسترش بیشتری یافته و شهر حمیدیه مصون از این تغییرات نبوده است. نه تنها علت وعواملی اقتصادی و اجتماعی بلکه مسئله جنگ بشدت درمهاجرت و جابجایی جمعیت اثر داشته است . شهرستان دشت آزادگان دائماٌ مورد خطرات دشمن قرار داشته و یا مدتی قسمتی از شهرها تحت اشغال نظامی دشمن بوده حرکات جمعیت را باعث گردیده در طی سرشماری سال ۶۵ حدود ۲۵ درصد جمعیت دشت آزادگان مهاجرت نموده اند. درسال ۱۳۶۵ ازکل جمعیت شهر حمیدیه که تعداد آن ۱۳۳۱۴ نفر بوده ۹۰۴۱ نفر متولد حمیدیه وبقیه متولد جاهای دیگر بوده اند یعنی ۶۸ درصد جمعیت محل تولد آنها در شهر حمیدیه ۳۲ درصد بقیه محل تولدشان در سایر نقاط بوده ات این نسبت در سال ۵۵ ، ۴/۶۳ درصد و ۶/۳۶ درصد بوده است . مقایسه این دو نسبت به سال ۶۵ نشانگر این وضعیت است که نسبت متولدین در شهرحمیدیه نسبت به متولدین سایر نقاط افزایش داشته است و نسبت بومیان به غیر بومیان افزایش یافته بر اساس سرشماری سال ۶۵ حدود ۲۸۰۹ نفر مهاجر به شهر حمیدیه وارد شده اند که مهاجرین جنگ تحمیلی در رأس آنها قرار دارند از این تعداد مهاجر ۹/۷ درصد از شهرهای دیگر و ۵/۲۲ درصد از روستاها و۸/۰درصد از خارج از کشور بوده است افزایش درصد مهاجرین روستائی به شهر حمیدیه حاکی از خالی شدن بعضی از روستاهای منطقه و اسکان آنها در شهر حمیدیه بوده است که علت اصلی آن نیز جنگ می باشد .

۱۲- توزیع مهاجران بر حسب اقامت در محل سرشماری :
نسبت جنسی مهاجران در طی سالهای ۵۵ و ۶۵ حدود ۹۱درصد میباشد که نشانگر افزایش جمعیت زنان مهاجر به منطقه بوده است . در حالیکه در طی سالهای ۷۰-۶۵ این نسبت به ۱۰۵ افزایش یافته و جمعیت مهاجر مرد فزونی گرفته است . همچنین خارجیان مهاجراز ۸ نفر در طی سالهای ۵۵ الی ۶۵ به ۱۵۸ نفروطی سالهای ۶۵-۷۰ افزایش یافته این افراد احتمالاٌ از مهاجرین کشورهای کویت و عراق بوده اند که به منطقه مهاجرت نموده اند. به طور کلی طی ۱۵ سال گذشته حدود ۳۲۰۴ نفر به این شهر مهاجرت نموده اند.

۱۳- وضعیت آموزش در شهر حمیدیه :
آنچه که در آموزش مطرح است کلاٌ به خاطر برطرف کردن نیازمندی نیروی انسانی است که در سطوح مختلف که نیاز به برنامه ریزی جهت نیروی انسانی دارد که خود دو گونه برنامه ریزی آموزش و پرورش وبرنامه ریزی اقتصادی همگام و توأم را می طلبد تا بتواند نیازهای آتی را در راستای یک توسعه اقتصادی به نحو مناسب ومطاوب ایفا کنند . با ایجاد مراکز آموزش یا بهتر بگویئم مراکز آموزش حرفه ای که برطرف کننده مشکلات کاری خود توسط نیروی ماهر تربیت کننده در این امر است.
با دانستن جمعیت موجود و دانستن آنکه هر کلاس بطورمعمول برای بالا بردن کیفیت آموزش در سطح افقی و هدایت این افراد به بالاتر به صورت عمودی طبق استانداردهای موجود ۳۰ نفر می باشد . اگر فقط جمعیت زیر شش سال جامعه فقهی در نظر گرفتهشود طی ۵ سال آینده فقط در دوران ابتدایی آن ۱۱۲ تا ۱۴۹ کلاس با ظرفیت دامنه ای ۳۰ الی ۴۰ نفر مورد نیاز خواهد بود.
چنانچه هر مرکز آموزش دبستان با ۲۰ کلاس فرض شود. نیاز به ۶ تا ۸ دبستان خواهدبود. به شرطی که در دونوبت به کلاس بروند و اگر در دوران ابتدایی یکنوبت در روز برای تحصیل برنامه ریزی شود بدیهی است که۳ الی ۴ دبستان مورد نیاز خواهد بود به طور کلی در مقاطع بالاتر تحصیل نیز مراکز آموزشی نسبت به رشد جمعیت باید افزایش یابد و در سطح متوسطه با توجه به اینکه افراد در چه شاخه ای به تحصیل مشغول خواهند شد . قابل راهنمایی است که در آن راستا باید مراکز آموزش را گسترش داد . ازجمله توسعه هنرستانهای فنی کشاورزی و صنعتی منطبق با جامعه سنتی آن منطقه چون هدف خود کفائی و محور خود کفائی کشاورزی می باشد .

۱۴- ویژگیهای فرهنگی :
۱-۱۴- فرهنگ :
در رابطه با فرهنگ ومذهب ساکنین این شهر باید گفت جمعیت این شهر پیرو مذهب شیعه می باشند ومانند سایر نقاط کشور دارای فرهنگ اسلامی ، دارای مساجد ، حسینیه ها و تکایا می باشند واز دوستداران ائمه اطهار می باشد . مردم حمیدیه شعائر اسلامی را گرامی می دارند و در ماههای مبارک رمضان ومحرم و صفر به عزاداری اهل بیت(ع ) می پردازد .

۲-۱۴ قومیت :
شهر حمیدیه که در غرب شهر اهواز واقع شده است . اکثرجمعیت آن همچون دشت آزادگان عرب زبان هستند که در کنار آنها تعدادی فارس و لر نیز دیده میشود . ولی قومیت غالب منطقه عرب زبان هستند و از نظر قومی از طوایف جلیزی ، جنادله ، آلبوعید . آلبورواح بوده که تمام این طوایف خسرج می باشند.

۳-۱۴- زبان
مردم شهر حمیدیه بیشتر به زبان عربی و فارسی صحبت می کنند درواقع زبان مادری آنها عربی است وزبان فارسی به عنوان زبان دوم منطقه به شمار می رود .

وضعیت اقتصادی شهر حمیدیه :
۱- خصوصیات اقتصادی شهر
نزدیکی شهر حمیدیه به مرکز استان ( اهواز ) باعث گردیده است که تعداد زیادی از ساکنین در بخش صنایع ومعادن اهواز به فعالیت مشغول شوند و پس از پایان کار ، به شهر حمیدیه باز گردند . تعدادی از شاغلان در بخشهای ساختمان سازی ، آب و برق ، گاز فعالیت دارند . لزوم سرویس دهی به ساکنان شهر تعداد زیادی شاغلان را در بخش خدمات به خود جذب نموده است .
در مجموع اقتصاد شهر برعملکرد بخشهای مختلف کشاورزی و امور وابسته به آن ، خدمات به ویژه انجام امور عمومی و دفاعی ، خرده فروش ، خرید و فروش ، حمل ونقل و ارتباطات وبخش صنعت اتکاء دارد . که البته نقش هر یک در مراحل مختلف زمانی تحت تأثیر عوامل گوناگون تغییر یافته است .
تحولات ساختار اشتغالی ساکنین این شهر نشان می دهد که در سال ۱۳۵۵ بیش از ۶/۳۶ درصد شاغلان دربخش کشاورزی ، ۷/۳۴ درصد بخش صنایع و معادن و ۲۸ درصد آنان در بخش خدمات مشغول به کار بوده اند .
در سال ۱۳۶۵ این نسبت به ترتیب ۹/۱۶ ، ۳۱ ، ۴۹ درصد بوده است و در سال ۷۰ برابر با ۵/۱۲ ، ۶/۳۲ ، ۲/۵۲ درصد در بخش بوده است .

تعداد درصد افراد شاغل در هر یک از بخشهای اقتصادی
نوع فعالیت سال ۱۳۵۵
تعداد نفر درصد سال ۱۳۶۵
تعداد نفر درصد سال ۱۳۷۰
تعداد نفر درصد درصد رشد
۶۵-۱۳۵۵ ۷۰-۱۳۶۵
کشاورزی ۴۱۳ ۳/۳۶ ۲۹۳ ۹/۱۶ ۲۶۳ ۵/۱۲ ۴/۳- ۱۳/۲-
صنایع و معادن ۳۹۴ ۶/۳۴ ۵۳۹ ۳۱ ۶۸۷ ۶/۳۲ ۱۸/۳ ۵
خدمات ۳۲۵ ۶/۲۸ ۸۵۰ ۴۹ ۱۱۰۰ ۲/۵۲ ۱۰ ۳/۵
غیر قابل طبقه بندی ۵ ۴/۰ ۵۵ ۱/۳ ۵۷ ۷/۲ ۲۷ ۷/۰
جمع کل ۱۱۳۷ ۱۰۰ ۱۷۳۷ ۱۰۰ ۲۱۰۷ ۱۰۰

توزیع شاغلین شهر حمیدیه بر اساس گروههای عمده فعالیت طی سالهای ۷۰-۱۳۵۵
نوع فعالیت ۱۳۵۵ ۱۳۶۵ ۱۳۷۰
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
کشاورزی وشکار و جنگل داری وماهیگیری ۴۱۳ ۳/۳۶ ۲۹۳ ۱۶ ۲۶۳ ۴/۱۲
استخراج معادن ۱ ۱/۰ ۰ ۰ ۱۱ ۵/۰
صنعت ۷۸ ۹/۶ ۱۲۳ ۱/۷ ۱۷۲ ۱/۸
ساختمان ۲۵۱ ۲۲ ۲۵۴ ۶/۱۴ ۱۸۳ ۸/۸
برق و گاز و آب ۶۴ ۶/۵ ۱۶۲ ۳/۹ ۳۲۱ ۲/۱۵
فروش و هتل داری و رستوران وکافه داری ۷۲ ۳/۶ ۱۰۵ ۱/۶ ۲۷۵ ۱۳
حمل ونقل ، انبارداری وارتباطات ومخابرات ۸۷ ۷/۷ ۹۹ ۷/۵ ۱۳۸ ۵/۶
خدمات مالی وبیمه ملک و تجاری ۸ ۷/۰ ۸ ۵/۰ ۳۴ ۶/۱
خدمات اجتماعی وشخصی ۱۵۸ ۱۴ ۶۳۸ ۷/۳۶ ۶۵۳ ۳۱
فعالیت های نامشخص ۵ ۱۴ ۵۵ ۱/۳ ۵۷ ۳
جمع کل ۱۱۲۷ ۱۰۰ ۱۷۳۷ ۱۰۰ ۲۱۰۷ ۱۰۰

مقایسه این سه مقطع سرشماری بیان می کند که ساختار اقتصادی شهر در تغییر و تحول بوده است به گونه ای که در هر مقطع فعالیت در یکی از بخشهای اقتصادی بیشتر بوده است .

۲- جنبه های اقتصادی شهر حمیدیه :
منطقه حمیدیه اساسی ترین نکته اش محیط سنتی و ساختار اقتصادی فعلی آن است . توسعه اقتصادی هر چند هم سریع باشد باز نمی تواند جوابگوی رشد سریع جمعیت باشد و مانند کشورهای صنعتی تعادلی بین عرضه و تقاضا به وجود آورد برای همین توسعه بخش کشاورزی و تولیدات سنتی آن به ویژه باید مورد توجه قرار گیرد . اقدامات ابتدایی در این زمینه توسعه شبکه آبیاری ، اصلاحات ارضی ایجاد شرکتهای تعاونی با کادر مجرب و متخصص – گسترش روشهای جدید و خوب زراعت – تولید محصولات جدید و از همه مهمتر آموزش و تربیت کادر مورد نیاز این زمینه است . موارد ذکر شده مقدماتی برای اهداف زیر می باشد :
۱) فرصت اشتغال برای جمعیت روزافزون در منطقه ایجاد شود تا از مهاجرت افراد آن به شهرهای اطراف وبزرگ همچون اهواز ، سوسنگرد و … جلوگیری بعمل می آید .
۲) فرصتهای اشتغال باید بطور متوسط به اندازه کافی ارزان باشد بطوریکه بتوانند در شمارهای بزرگی ایجاد شوند . بدون اینکه نیازمند سطحی از سرمایه گذاری و واردات باشند که دور از دسترسی افراد باشند .
۳) روشهای تولید مورد استفاه باید نسبتاٌ ساده باشند ، بطوری که تقاضای برای مهارتهای سطح بالا نه تنها خود تولیدی ، بلکه در مسائل مربوط به سازمان ، تأمین مواد خام ، تأمین مالی ، بازاریابی و غیره ، به حداقل کاهش پذیرد.
۴) این تولید باید اساساٌ از مواد محلی استفاده کند وکلاٌ برای استفاده محلی انجام شود و در صورت مازاد به سایر مکانها ارسال گردد .
این اهداف زمانی عملی است که توسعه منطقه ای مد نظر است و از تکنولوژی متوسط در این زمینه استفاده شود .منظور از تکنولوژی متوسط این است که از سرمایه های بسیار پیچیده ای که متعلق به خود جامعه نیست و باعث از بین بردن موجودی جامعه می گردد استفاده نشود . بلکه آن تکنولوژی بکار گرفته می شود که نیازهای جامعه منطبق باشد و باعث بروز مشکلات دیگری نگردد . و در جهت توسعه و رشد اقتصادی برنامه ریزی شده گام بردارد . همچون صنایع مانند صنایع دستی ، و شغلهای سنتی که با تکنولوژی مناسب و ایجاد فرصتهای شغلی و شکوفایی فراوان و فزاینده را در پی خواهد داشت .

۳- بخشهای اقتصادی در شهرحمیدیه :
۱-۳- بخش کشاورزی :
حمیدیه در سال ۱۳۵۵ ، دارای جمعیت برابر ۵۳۸۸ نفر بوده که از این تعداد ۱۱۳۷ نفر شاغل بوده اند و ۴۱۳ نفر در بخش کشاورزی فعالیت داشته اند معادل ۳/۳۶ درصدکل شاغلین بوده است .در واقع کشاورزی به عنوان مهمترین فعالیت در شهر حمیدیه مطرح بوده است . اما در سال ۱۳۶۵ در بخش کشاورزی با کاهش چشمگیری مواجه بوده است . بگونه ای که تعداد شاغلین آن ۲۹۳ نفر تنزل یافت .به عبارتی ۱۲۰ نفر از شاغلین از بخش کشاورزی منفک گردیدند . وقوع این وضعیت در دوره ای اتفاق می افتد که جمعیت شهر به ۱۳۳۱۴ نفر وجمعیت شاغل به ۱۷۳۷ نفر می رسد . در این سال شاغلین کشاورزی کمترین سهم را نسبت به افراد شاغل سایر بخشها داشته است بطوریکه ۹/۱۶ درصد آنان را شامل می شده است . درطی سال ۱۳۶۵ ، ۶۰۰ نفر به شاغلین اضافه گردیده است.در حالیکه بخشهای دیگر در این سال ۷۲۰ نفر را به خود جذب نموده اند . به عبارتی ۱۲۰ نفر از افراد شاغل در بخش کشاورزی وارد این بخشها شده است و بر اساس سرشماری سال ۷۰ شاغلین بخش کشاورزی ۲۶۳ نفر محاسبه شد که حدود ۳۰ نفر نسبت به سال ۶۵ کاهش یافته است .
کاهش و عدم رشد افراد شاغل در بخش کشاورزی طی دوره های متمادی را می توان در ارتباط با عوامل مختلف چون سود دهی کم محصولات کشاورزی ، جاذبه بیشتر بخشهای صنعت و خدمات عدم تمایل نیروی شاغل جوان در بخش کشاورزی مکانیزه شدن عملیات کشاورزی و … جستجو کرد . و تغییر و تحولات نیروی شاغل در بخش کشاورزی همواره سیر نزول داشته است . لذا لزوم برنامه های اساس در خصوص جذب نیروی شاغل در بخش کشاورزی با توجه به استعدادهای منطقه برای فعالیتهای کشاورزی ضروری احساس می شود .

۱-۱-۳- محصولات کشاورزی :
محصولات عمده کشاورزی بخش حمیدیه که به صورت آبی کشت می شوند به شرح زیر است :
گندم آبی ۵۰۰ هکتار گوجه فرنگی ۱۰۰۰ هکتار
گندم دیم ۱۲۰۰ هکتار هنداونه ۲۰۰۰ هکتار
جو آبی ۲۰۰۰ هکتار خیار ۷۲۰ هکتار
جو دیم ۲۵۰ هکتار بامیه ۱۳۰ هکتار
باقلا ۱۷۰ هکتار لوبیا ۱۲۰ هکتار
کاهه ، کلم وسایر سبزیجات ۷۰۰ هکتار
محصولا کشاورزی بخش حمیدیه از ۵ سال پیش تاکنون بین ۱۵% تا ۲۰% رشد داشته است . این رشد که تقریباٌ ۱۰% رشد زیر سطح و ۵% رشد کیفی است . باتوجه به طرح زهکشی ودر اختیار داشتن موتور پمپ توسط اداره آبیاری کرخه و شاوور مستقر درحمیدیه و همچنین گسترش مبارزه با آفات توسط مرکز خدمات روستائی و همچنین راهنمائیهای کارشناسان خدمات کشاورزی واستفاده از بذرهای اصلاح شده طی ۵ سال گذشته به دست آمده است.
مقدار کشت دیم طی ۵ سال کم شده و این زمینها با استفاده از موتور پمپهایی که از اداره آبیاری کرخه و شاوور مستقر در حمیدیه می گیرند تبدیل به کشتهای آبی گشته است .زمینهای کشاورزی حمیدیه به صورت آئیش کشت می شوند ویکسال گندم ویک سال دیگر صیفی جات می کارند و به طور کلی زمینه های این منطقه بهترین زمین برای کشت گندم وبعد کشت صیفی جات است زیرا زمینهایی که در آنها صیفی جات صورت وکشت می شوند احتیاج به کود فراوانی دارند و چون مقداری از این کودها در زمین باقی می مانند برای سال بعد ، زمین مناسبی برای کشت گندم می باشد تقریباٌ کلیه کشاورزانی که روی زمین کار می کنند مالک هستند بر روی زمینهای خود به کشاورزی مشغول اند . آنها به صورت اشتراکی کار می کنند . بدین صورت که صاحب زمین ، زمین ، بذر ، ماشین آلات و … را تهیه کرده و در اختیار دهقان قرار می دهند و در پایان کار پس از برداشت محصول در آن شریک است به جز اراض متعلق به کشاورزان . زمینهایی متعلق به جنگلداری و همچنین زمینهای معروف له خالصه متعلق به دولت است که این زمینها به صورت قراردادی در اختیار کشاورزان قرار می دهند که این نوع شراکت به نام « منالی » معروف است .

۲-۱-۳- مکانیزاسیون ( کشاورزی مکانیزه )
تقریباٌ ۶۰% کارهای کشاورزی با استفاده از ماشین آلات کشاورزی است که این کارها شامل تهیه زمین ، تهیه نهرهای آبی … است .
تعداد ادوات پشت بند تراکتور در کل منطقه تقریباٌ فراوان وکافی است . تعداد ۴۲۰ دستگاه تراکتور در سطح منطقه یا بخش حمیدیه موجود است .که همه آنها به صورت خصوصی است .و روستائیان که فاقد تراکتور می باشند بطور اجاره ای استفاده می کنند . تعداد دستگاههای تراکتور تقریباٌ کفاف اهالی منطقه را مینماید .تعداد ۱۰ کمباین درکل بخش حمیدیه موجود است . که این تعداد کفاف آنها را نمی دهدودر فصل برداشت از کمباینهای مهاجر که از استان فارس یا لرستان می آیند استفاده می کنند. این کمباینها به صورت ساعتی اجاره گرفته میشوند .در مورد موتور پمپ نیزبعضی از اهالی بطور خصوصی دارا می باشند و برخی نیز از آنها اجاره می گیرند که در عوض در محصول گندم شریک هستند . و اگر صیفی جات باشند۳۰% محصول را شریکند . همچنین شبکه آبیاری به صورت قراردادی در هر هکتار ، موتور پمپ در اختیار آنها قرار می دهند . کشاورزانی که سند زمین کشاورزی داشته باشند می توانند برای خرید بذر اصلاح شده و ادوات کشاورزی که شامل گندم وشلتوک است و همچنین برای خرید زمین و تراکتور و لوازم ماشین آلات از وام استفاده کنند که این وام ها از بانک کشاورزی واقع در شهر حمیدیه دریافت می کنند .
همچنین برای کارهای صیفی کاری (کاری ) کشاورزان می توانند این وام ها را از بنگاه دارائی که در اهواز مستقر هستند دریافت کنند ودر عوض در ۱۰% محصول آنها را شریک و محصول خود را نیز به آنها بفروشند در حال حاضر به آن صورت باغداری در حمیدیه دیده نمی شود .
آفاتی که معمولاٌ کشاورزان این منطقه بیشتر گریبانگیر آنها هستند فصلی می باشند . که بیماریهای قارچی – شته ها – کنه ها – کفشدوزک خربزه و علف کش ها .
در سال گذشته مرکزخدمات کشاورزی حمیدیه مبارزه با علفهای هرز گندم ، باریک برگها و پهن برگها را آغاز کردند و درحدود ۴۵۰ هکتار به صورت آزمایشی و تشویقی سم پاشی شده است . که کشاورزان پس از دیدن نتیجه استقبال خوبی نشان می دهند. بیشتر سم پاشی ها به صورت پشتی دستی ، پشتی موتوری ، میباشند ، زیرا استفاده از ماشین های سم پاشی ملزوم آن است که زمینها به صورت ردیفی کشت شوند .
البته لازم به ذکر است که در برخی از مزارع کشاورزی منطقه حمیدیه مشاهده می شود که برخی از کشاورزان در زمینهای خود اقدام به کشت گلخانه ای نمودند درحال حاضر در سه مزرعه ازمزارع حمیدیه مشاهده میشود که کشاورزان این زمینها به کشت گلخانه ای اقدام نمودند.

۲-۳- دامداری :
در روستاهای منطقه حمیدیه دامداری به صورت سنتی رایج است و بر اساس آمارهای موجود ۱۰۵۱۵ رأس گوسفند و ۲۵۹۰ رأس گاو وگوساله در منطقه وجود دارد که سهم هر خانوار ساکن درروستاهای منطقه به طور متوسط ۶/۳ رأس دام است دامداری به عنوان پیشه اصلی تعداد کمی ازخانوارها مطرح است و عموماٌ به عنوان پیشه دوم اکثراٌ ساکنان منطقه به شمار می رود .

۳-۳- بخش صنعت :
تعداد افراد شاغل در بخش صنعت در شهر جدید طی سالهای ۷۵-۱۳۵۵ همواره دارای روند صعودی بوده است . بطوریکه تعداد آنها از ۳۹۴ نفر در سال ۱۳۵۵ به ۵۳۹ نفر برابر با ۳۱% کل نیروی شاغل در سال ۶۵ و در سال ۷۵ ، ۶۷۸ نفر معادل ۶/۳۲ درصد کل شاغلین رسیده است.
علت افزایش افراد شاغل در این بخش طی سالهای فوق در ارتباط با عواملی از قبیل توسعه شهر ، احداث بناهای مسکونی و غیرمسکونی ، لزوم ارائه خدماتی از قبیل آب ، برق وگاز به این واحدها ، راه اندازی و شروع به فعالیت برخی از مجتمع های صنعتی به خصوص در شهر اهواز ، تمایل نیروی جوان شاغل به فعالیت در بخشهای صنعتی وحمایت دولت از بخش صنایع بوده است . بین سالهای ۶۵-۱۳۵۵ بخش صنعت توانسته است ۲۴% نیروی اضافه شده به کل شاغلین شهر را به خود جذب کند .طی سالهای ۶۵ تا ۷۵ این ۴۰% نیرو اضافه شده به کل شاغلین را به خود اختصاص داده است .

نوع فعالیت سال ۵۵ سال ۶۵ سال ۷۰ (۷۵ )
استخراج معادن ۲۵%‌ – ۶/۱%
صنعت ۸/۱۹%‌ ۸/۲۲% ۲۵%
ساختمان ۷/۳۶% ۴۰% ۶/۲۶%
برق ، آب ، گاز ۲/۱۶%‌ ۱/۴۷%‌ ۷/۴۶%‌
جمع ۱۰۰ ۱۰۰ ۱۰۰

به بیان دیگر این اعداد نشان می دهند که هر یک از این زیر بخشها ، چند درصد از نیروی شاغل در بخش صنایع ومعادن را به خود اختصاص داده است .باتوجه به آمار بدست آمده زیر بخشهای ساختمان ، آب و برق وگاز به ترتیب بیشترین شاغل بخش صنایع و معادن حمیدیه را در طول سالهای متمادی به خود جذب نموده و مهمترین فعالیت این بخش بوده اند ، در طول این سالها بیشترین مجموع نیروئی که به شاغلین این شهر اضافه شده است .

۴-۳- بخش خدمات :
شهر حمیدیه از سال ۱۳۵۵ به یک نقطه شهری ومرکز ارائه خدمات به روستاهای حوزه نفوذ خود تبدیل گشته است . این تغییر وتحول خدماتی از طریق بررسی وضعیت شاغلین بخش خدمات این شهر در طول این سالها به خوبی قابل درک است . از سال ۱۳۵۵ از ۱۱۳۷ نفر نیروی شاغل در شهر حمیدیه ، حدود ۶/۲۸ درصد ( ۳۲۵ نفر ) در این بخش فعالیت داشته این نسبت در سال ۱۳۶۵ به ۴۹ درصد ( ۸۵۰ نفر ) ودر سال ۱۳۷۰ به ۲/۵۳ درصد افزایش یافته است . کل نیروی شاغلین که طی سالها به شاغلین شهر اضافه شده برابر ۶۰۰ نفر بوده در حالیکه بخش خدمات در این مدت زمینه ۵۲۵ شغل جدید را به وجود آورده است . به عبارت دیگر در سال ۱۳۶۵ بخش خدمات ۵/۸۷ درصد از نیروی شاغل را به خود جذب کرده است که این تعداد علاوه بر نیروی کار جدید شامل عده ای از شاغلان بخشهای اقتصادی دیگر ( کشاورزی ) می باشد .
توزیع شاغلین در زیر بخشهای خدماتی طی دورهمطالعاتی موردبحث نشان دهنده رشد و تراکم در خدمات اجتماعی و عمومی سپس در امور فروش (خرده فروش ) و رستوران داری می باشد . این روند بیانگر مرکزیت یافتن حمیدیه به عنوان مرکز توزیع خدمات برای نقاط روستایی حوزه نفوذ خود می باشد و نتیجه خود می باشد ونتیجه این روند توسعه ، افزایش شاغلین در سایر زیربخشهای خدمات وبخش صنعت و در این شهر ونقاط پیرامون بوده است.
مزد وحقوق بگیران بخش عمومی از ۸/۱۸ درصد کل شاغلین در سال ۵۵ ، ۶/۴۳% شاغلین در سال ۱۳۶۵ و ۶/۵۱ درصد کل شاغلین ۱۳۷۰ رسیده است .این افزایش نیرو در بخش عمومی عمدتاٌ‌ در زیر بخش های خدمات عمومی و اجتماعی ( اداری –امور عمومی ودفاع ) وآب و برق و گاز بوده است . طی این سالها بخش خصوصی سهم اندکی در جذب نیروی شاغل جدید داشته است .
جدول توزیع شاغلین شهر حمیدیه بر اساس وضعیت شغلی طی سالهای ۷۰-۱۳۵۵
توزیع شغلی سال ۱۳۵۵ سال ۱۳۶۵ سال ۱۳۷۰ درصد رشد سالانه تعداد شاغلین طی سالهای
بخش خصوصی تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد ۶۵-۱۳۵۵ ۷۰-۱۳۶۵
کاارفرمایان ۵۴ ۸/۴ ۷ ۴/۰ ۵۷ ۷/۲ ۴/۱۸- ۱/۵۲
کارکنان مستقل ۲۲۵ ۸/۱۹ ۴۸۸ ۱/۲۸ ۵۹۵ ۲/۲۸ ۵/۲- ۴
مزد و حقوق بگیران بخش خصوصی ۶۱۵ ۵۴ ۲۱ ۱/۱۲ ۳۲۱ ۲/۱۵ ۲/۱۰- ۹/۸
کارکنان خانوادگی بدون مزد کارکنان ۲۴ ۱/۲ ۱۰ ۶/۰ ۲۳ ۱/۱ ۴/۸- ۱/۱۸
جمع ۹۱۸ ۷/۸۰ ۷۱۵ ۲/۴۱ ۹۹۶ ۲/۴۷ ۵/۲- ۹/۶
مزد وحقوق بگیران بخش عمومی ۲۱۴ ۸/۱۸ ۷۵۹ ۶/۴۳ ۱۰۸۸ ۶/۵۱ ۴/۱۳ ۴۶/۷
معیار نشده ۵ ۴۳/۰ ۲۶۳ ۱/۱۵ ۲۳ ۱/۱ ۶/۴۸ ۶/۲۷-
جمع ۱۱۳۷ ۱۰۰ ۱۷۳۷ ۱۰۰ ۲۱۰۷ ۱۰۰ ۳۲/۴ ۹۳/۳

۴- جمعیت واشتغال :
تعداد افراد فعال اقتصادی شهر حمیدیه در سال ۱۳۵۵ حدود ۱۲۸۵ نفر بوده است.با در نظر گرفتن جمعیت شهر حمیدیه در این سال که ۵۳۸۸ نفر بوده از هر ۲/۴ نفر یکی فعال بوده است . جمعیت شاغلین شهر برابر ۱۱۳۷ نفر معادل ۵/۸۸ درصد فعالین اقتصادی بوده و بدین ترتیب بار تکفل شهر برابر ۷/۴ نفر بوده است .درسال ۱۳۶۵ جمعیت حمیدیه ۱۳۳۱۴ نفر و جمعیت شاغل این شهر برابر ۱۷۳۷ نفر معادل ۰۴/۱۳ درصد جمعیت شهر شمارش گردیده است که بدین ترتیب بار تکفل برابر ۶/۷ بوده است با توجه بهجمعیت ۲۱۳۷۶ نفری شهر حمیدیه در سالهای اخیر ۳۵۶۰ نفر معادل ۳/۲۱ درصدکل جمعیت ، از نظر اقتصادی فعال بوده که از این تعداد ۲۱۰۷ نفر (۲/۵۹ درصد جمعیت فعال اقتصادی ) شاغل و ۱۴۳۵ نفر(۸/۴۰ درصد جمعیت فعال اقتصادی ) بیکار بوده اند .

۵- منابع درآمد :
شهرداری حمیدیه در اواخر سال ۱۳۷۲ رسماٌ شروع به فعالیت نموده و به علت کوتاه بودن زمان تأسیس شهرداری نمی توان چشم انداری روشن وگویا ازنحوه عملکرد آن طی سالهای تأسیس و بعد از آن ترسیم نمود .منابع درآمد شهرداری حمیدیه بر اساس ۹ منبع جداگانه طبقه بندی گردیده است.(رایج درکلیه شهرداریهای کشور ) .
بر این اساس درامد شهرداری ازمبلغ ۱۳۳۲۷۹۲۱۰ ریال در سال ۱۳۷۲ به ۲۴۹۸۷۰۶۶۲ ریال در سال ۱۳۷۳ افزایش یافته است .بدین ترتیب مجموع درآمد شهرداری در سال ۱۳۷۳ بار شدی معادل ۸۷ درصد نسبت به سال قبل بیش از ۲ برابر افزایش داشته است .
در سال ۱۳۷۲ درآمدهای بدست آمده از فعالیتهای شهرداری در محدوده شهر در حدود ۳۰/۴۳ درصد کل درآمد شهرداری راتشکیل می داده اند . از ۷/۵۷ درصد باقی مانده ۲/۳۶ درصد از طریق پرداخت وزارت کشور واستانداری و ۵/۲۱ درصد از طریق کمکهای بلاعوض ، هدایای مردمی وغیره تأمین شده است .
عمده ترین منبع درآمد شهرداری در طول این سال ، سهمیه شهرداری از پرداخت وزارت کشور بوده است . علت بالا بودن میزان کمک و پرداخت وزارت کشور در این سال به احتمال زیاد در ارتباط با جدید التأسیس بودن تشکیلات شهرداری بوده است . در سال ۱۳۷۳ منبع درامد از طریق کد ۹۰ ( کمکهای بلاعوض ) بوده و ۷/۵ درصد درآمد شهرداری را بخود اختصاص داده است . درآمد ناشی از عوارض بر ساختمانهای اراضی با کسب ۹/۱۴ درصد کل درامد این سال دومین منبع درآمد شهرداری بوده است . آنچه که در منابع درآمد شهرداری در سال ۱۳۷۳ جلب توجه می نماید کاهش سهمیه شرهداری از محل پرداخت های وزارت کشور واستانداری از ۱۲۵/۳۲۸/۶۴ ریال ( ۲/۳۶% درآمد ) در سال ۱۳۷۲ به ۸۷۵/۰۲۱/۴ ریال ( ۶/۱ درصد درآمد ) در سال ۱۳۷۳ بوده است.
در سایر موارد رشد نسبی برای درآمدهای شهرداری در سال ۱۳۷۳ نسبت به سال ۱۳۷۲ وجود داشته است که علت این امر عمدتآٌ به فعال شدن شهرداری ارتباط داشته است .

۶- هزینه ها :
اقلام هزینه شهرداری حمیدیه از زمان تأسیس ( ۱۳۷۲ ) تا سال ۱۳۷۳ مورد بررسی قرار گرفته است .در سال اول هزینه های پرسنلی بالاترین رقم هزینه بوده است بطوریکه ۴/۵۰ درصد هزینه ها را شامل می شود .
هزینه های فصل دوم : ( اداری ) ۲/۴۴ درصد هزینه ها را در برداشته است. هزینه های فصل سوم و چهارم ( انتقالی و سرمایه ای ) به ترتیب ۱۳/۳ و۲۷/۲ درصد کل هزینه ها را شامل ودر مراحل بعدی لیست هزینه های شهرداری قرار گرفته اند .
درآمد شهرداری حمیدیه طی سالهای ۷۲-۷۳ برحسب صنایع
کد عنوان درآمد سال ۱۳۷۲ سال ۱۳۷۳
۱۰ سهمیه شهرداری از پرداختهای وزارت کشور و استانداری ۱۲۵/۳۲۸/۴۴ ۸۷۵/۰۲۱/۴
۲۰ عوارض توأم با مالیات وصولی – ۷۷۳/۶۵۳/۱
۳۰ عوارض بر ساختمانها و اراضی ۲۳۵/۹۹۹/۲۲ ۵۸۲/۱۹۶/۳۷
۴۰ عوارض بر ارتباطات و حمل ونقل – ۰۰۰/۷۰۵/۲
۵۰ عوارض بر پروانه های کسب و فروش وتفریحات ۸۱۷/۳۸۹/۳ ۸۱۶/۱۲۷/۱۰
۶۰ فروش اموال منقول و غیر منقول فروش خدمات ۹۹۳/۰۴۹/۱۳ ۶۱۷/۵۵۶/۳۴
۷۰ درآمد تأسیسات شهرداری وجرائم وتخلفات ۴۰۰/۸۶۴/۳ ۰۰۰/۰۰۰/۱
۸۰ درامدهای حاصل از وجوه اموال شهرداری ۱۰۰/۸۳۵/۳ ۰۰۰/۷۵۳/۴
۹۰ کمکهای بلاعوض ، وام ها ،‌هدایای مردمی وسایر کمکها ۲۴۳/۳۹۷/۲۶ ۱۰۰/۸۷۴/۱۵۳
۱۰۰ کسری درآمد ۲۹۷/۴۱۵/۱۰ –
جمع ۲۱۰/۲۷۹/۱۳۳ ۶۶۳/۸۷۰/۲۴۹
توزیع درصد درامد شهرداری حمیدیه در سال ۷۳-۱۳۷۲
عنوان درآمد ۱۳۷۲ ۱۳۷۳
سهمیه شهرداری از پرداختهای وزارت کشور و استانداری ۲/۳۳ ۶/۱
عوارض توأم با مالیات وصولی – ۶/۶
عوارض بر ساختمانها و عوارض ۲/۱۷ ۸/۱۴
عوارض بر ارتباطات وحمل ونقل – ۰۸/۱
عوارض بر پروانه های کسب و فروش و تفریحات ۲/۶ ۴
فروش اموال منقول و غیر منقول ، فروش خدمات ۰/۱۰ ۸۲/۱۳
درآمد تأسیسات شهرداری و جرائم وتخلفات ۹/۲ ۴/۰
درآمدحاصل از وجوه اموال شهرداری ۹/۲ ۸۹/۱
کمکهای بالاعوض ، وام ها ، هدایای مردمی وسایر کمکها ۵/۲۰ ۵/۶۱
کسری درآمد ۸/۷ –
جمع ۱۰۰ ۱۰۰

در این سال شهرداری مبلغ ۲۹۷/۳۱۵/۱۰ ریال معادل ۸/۷ درصد کل هزینه ها کسر بودجه داشته است .
در سال ۱۳۷۳ هزینه های مربوط به وظیفه امور اداری ۴/۱۶ درصد وهزینه وظیفه خدمات شهری ۳/۲۴ درصد بودجه شهرداری را به خود اختصاص داده اند .در این سال ۶/۴۷ درصد از بودجه شهرداری صرف امور عمرانی وبهبود محیط شهری شده و۰۹/۰درصد نیز جهت سایر تأسیسات وتسهیلات شهری هزینه گردیده است .شهر حمیدیه در سال ۱۳۷۳ مبلغ ۵۹۱/۸۳۵/۲۸ ریال معادل ۵/۱۱ درصد کل بودجه اضافه درآمد داشته است .
در سال ۱۳۷۳ سهم کلیه هزینه های فصل اول تا چهارم کاهش چشمگیری داشته و از ۱۰۰ درصد هزینه ها در سال ۱۳۷۲ به ۷/۴۰ درصد رسیده است ومتقابلاٌ سهم هزینه های عمرانی رشد قابل توجهی داشته است که این خود بیانگر تحرک و توجه شهرداری نسبت به بهبود وضعیت عمرانی شهر می باشد .
شرح هزینه های حمیدیه طی سالهای ۷۲
هزینه ها کد نوع هزینه سال ۷۲ (‌ریال ) سال ۷۳
( ریال )
فصل اول پرسنلی ۱ حقوق و دستمزد ۶۰۶/۱۸۳/۳۵ ۷۹۴/۹۰۶/۴۱
فصل اول پرسنلی ۲ مزایا وکمکهای پرسنلی ۲۹۹/۰۲۳/۳۲ ۴۷۹/۵۷۶/۲۶
فصل دوم اداری ۳ فوق العاده مأموریت ، هزینه سفر وحمل ونقل ۲۰۱/۸۱۰/۳ ۹۷۲/۶۲۹
فصل دوم اداری ۴ اجاره وکرایه ۱۲۸/۹۶۵/۳۱ ۰۰۰/۴۰۵
فصل دوم اداری ۵ خدمات قراردادی و جاری ۵۲۰/۵۰۶/۵ ۹۴۶/۶۰۳/۲
فصل دوم اداری ۶ سوخت ، آب ، برق ۷۳۹/۵۱۷/۱ ۵۲۸/۷۵۲/۱
فصل دوم اداری ۷ مواد و لوازم مصرف شدنی ۶۸۵/۱۷۸/۱۶ ۱۰۸/۲۶۳/۴
فصل سوم سرمایه ای ۸ مطالعه برای ایجاد ساختمان و تأسیسات – –
فصل سوم سرمایه ای ۹ خرید زمین برای ساختمان و پارک – –
فصل سوم سرمایه ای ۱۰ ساختمان و راهسازی – –
فصل سوم سرمایه ای ۱۱ ماشین آلات وتجهیزات عمده – –
فصل سوم سرمایه ای ۱۲ خرید کالاهای مصرف نشدنی ۰۰۰/۸۲۵ ۵۰۰/۵۵۳/۲
فصل سوم سرمایه ای ۱۳ خرید مصالح ساختمانی وتأسساتی – ۴۵/۵۴۷
فصل سوم سرمایه ای ۱۴ وام یا مشارکت سرمایه گذاری ۶۵۰/۱۹۴/۲ –
فصل سوم سرمایه ای ۱۵ کمک و سایر پرداخته به بخش عمومی – –

هزینه های شهرداری حمیدیه بر حسب نوع هزینه طی سالهای ۷۳-۱۳۷۲
فصل نوع هزینه سال ۱۳۷۲ سال ۱۳۷۳
مبلغ درصد مبلغ درصد
اول پرسنلی ۹۰۵/۲۰۶/۶۷ ۴/۵۰ ۲۷۳/۴۸۳/۶۸ ۴/۶۷
دوم اداری ۲۷۳/۹۷۸/۵۸ ۲/۴۴ ۵۵۴/۶۵۴/۹ ۴/۹
سوم سرمایه ای ۶۵۰/۰۱۹/۳ ۲۷/۲ ۹۵۰/۱۰۰/۳ ۳
چهارم انتقالی ۳۸۲/۰۷۴/۴ ۱۳/۳ ۳۸۷/۵۵۳/۲۰ ۲/۲۰
مازاد درآمد
جمع ۱۰۰ ۱۶۴/۷۹۲/۱۰۱ ۱۰۰

شرح هزینه های حمیدیه طی سالهای ۷۲ لغایت ۷۳
فصل چهارم انتقالی ۱۶ کمک به مؤسسات و افراد ۵۸۲/۷۰۳/۳ ۰۰۰/۰۵۰/۲
فصل چهارم انتقالی ۱۷ بازپرداخت وام دریافتی – –
فصل چهارم انتقالی ۱۸ پرداخت های انتقالی – –
فصل چهارم انتقالی ۱۹ دیوان وتعهدات ۸۰۰/۳۷۰ ۳۸۷/۵۰۳/۱۸
مازاد درآمد
جمع ۲۱۰/۲۷۹/۱۳۳ ۱۶۴/۷۹۲/۱۰۱

۷- تعیین عملکردونقش غالب اقتصادی شهر در وضع موجود :
در وضعیت کنونی یکی از خطوط اصلی وتعیین شده طرح عملکرد ونقش اقتصادی شهر ، مسائلی است که این آلترناتیو را می تواند تغییر دهد یکی پروژه آبیاری و زهکشی حمیدیه – قدس است و دیگری احداث پادگانهای نظامی اطراف حمیدیه است .که به سرعت در حال رشداست و نیروی کاری حمیدیه را به خود جلب می کند .مهمترین مسئله در اقتصاد شهری متوسط بر اجرای پروژه حمیدیه قدس است چون مشخص کننده وضعیت آینده کشاورزی منطقه است .
تجارت که یکی از زنجیره های اقتصادی در عرضه کردن تولیدات کشاورزی به بازار است می تواند نقش مهمی داشته باشد . در حمیدیه دچار دگرگونی گردیده وچنانچه آمار نشان می دهد از ۳۰۰ مغازه موجود در حمیدیه اکثراٌ به مغازه های لوکس فروشی و پوشاک خارجی تبدیل شده است که این امر جامعه روستای حمیدیه را با یک جامعه مصرفی می کند .
مسئله دیگر که در اقتصاد شهر سهم بسزایی دارد . شغلهای اداری وکار در پادگانهای نظامی است . چون کشاورزان به دلیل کم درآمد بودن شغل فعلی خود به این نوع کارها روی می آورند .
مسئله دیگر در بخش اقتصاد جلوه گر است .مسئله آموزش است . اکثر خانواده های مرفه حمیدیه با توجه به کمبود آموزش به شهرهای بزرگ به خصوص اهواز مهاجرت کرده اند و این مهاجرتها اجتناب ناپذیر است تا زمانی که وضعیت آموزشی اصلاح نگردد نمی توان از آن جلوگیری به عمل آورد .

ویژگیهای کالبدی فیزیکی شهر حمیدیه :
شهر حمیدیه در حاشیه شرقی رودخانه کرخه و در حوزه اراضی حاصلخیز دشت حمیدیه واقع شده است . شهر از سمت غرب به رودخانه کرخه از شمال به اراضی نیمه بایر وزراعی از جنوب به اراضی زراعی منتهی به روستای شبیشه و از شرق به کارخانجات آجرسازی وپادگان نظامی محدود می شود .
عناصر عمده تشکیل دهنده سیمای فیزیکی شهر عبارتند از رودخانه کرخه کانال کرخه کور ، کانالهای شبکه آبیاری بلندی موجود در کوی دولت آباد . در حاشیه شرقی کانال کرخه کور کارخانجات آجر سازی و اراضی زراعی حاشیه شهر بخش عمده بافت شهر در حد فاصل رودخانه کرخه وکانال کرخه کور واقع است وبخش کوچکی از شهر که نتیجه توسعه سالهای اخیر است در حاشیه جنوبی راه مذکور واقع شده است .جاده اصلی اهواز – سوسنگرد در ابتدای شهرداری تقاطعی به شکل سه راهی است که شاخه اصلی آن به سمت جنوب شرقی شهر تغییر مسیر داده وشاخه فرعی به درون شهر با جهت شرقی غربی تا ساحل کرخه امتداد دارد که در واقع خیابان اصلی و عمده شهر می باشد در کنار این خیابانها کاربریهای آموزشی ، تجاری ، مسکونی ، اداری ، درمانی و خدماتی سازمان یافته اند و به منزله ستون اصلی شبکه ارتباطی شهر به شمار می آید و سایر خیابانها با جهت شمالی جنوبی عمود بر این محور می باشند که دسترسی محلات را به خیابانها فراهم مینماید .مرکز اصلی شهر در حد فاصل رود کرخه وکانال کرخه کور در امتداد خیابان اصلی شکل گرفته که هسته اولیه شهر را به نواحی جدیدمتصل می سازد .
چهار عامل اصلی شکل دهنده توسعه کالبدی شهر عبارتند از : رودخانه کرخه ، کرخه کور ، خیابان اصلی شهر وجاده اصلی اهواز – حمیدیه – سوسنگرد که توسعه شهر در ادوار مختلف در امتداد این محورها روی داده است .
هسته‌اولیه شهر که کنار کرخه به صورت خطی و با جهت شمالی – جنوبی است اما در کنار نقطه تغییر مسیر رودخانه بافت حالت ارگانیک خود را حفظ کرده که کوچهها ومعابر تنگ آن را از سایر نواحی شهر متمایز می سازد .مرکز شهر تقریباٌ از این نقطه آغاز تا پل ارتباطی موججود بر روی کانال کرخه کور ادامه دارد .
در نواحی شمال وشرقی شهر بافت دارای حالت نسبتاٌ منظم هندسی است و فرم آن به شکل شطرنجی در حال تکامل است نحوه ارتباط میان بافت جدید وبخش قدیمی شهر وخیابان اصلی شهرکه توسط شهرداری تعریض ونوسازی شده است ضعیف بوده ومشکل اساسی را در شبکه ارتباطی ایجاد نموده است.عدم وجود مراکزمحله ای تجهیز یافته درون نواحی توسعه یافته شهر لزوم مراجعه مکرر وروزمره ساکنان این محلات را به مرکز شهر ضروری نموده است ، لذا شهرداری سازمان فضایی یک سطحی است و به علت عدم وجود خدمات محله ای و ناحیه در شهرو نبود سلسله مراتب عملکرد در شبکه ارتباطی می توان گفت که شهر فاقد یک سازمان منسجم است .
با توجه به تازه تأسیس بودن شهر و ورود فعالیتهای شهری به درون بافت وعدم استقرار کامل این فعالیتها درون شهر برخی از محلات موجود فاقد هر گونه خدماتی هستند وبخشهایی از شهر که در محدوده یک محله قرار دارند مراکز خدماتی را در خود دارند که خدمات خود را به کل شهر ارائه می نمایند، لذا در حمیدیه محله ای که دارای خدمات محله ای بود و فقط به ساکنان آن محل خدمات ارائه نماید را نمی توان یافت با توجه به عوامل فیزیکی (معابر ، جاده ارتباطی ، رودخانه کرخه و … ) ومسائل اجتماعی وقومی شهر را به هفت محله مشخص تقسیم می کنیم :
۱ )کوی اسلام آباد ودولت آباد
۲ ) کوی توحید و بخشی از اسلام آباد
۳ )کوی شهید مطهری
۴ ) کوی چاسب طرفی
۵ ) کویکارگران و بخشی از کوی بیت سعید
۶ ) کوی کارگران و بخشی از کوی بین سعید
۷ ) کوی طحیل وکوی انقلاب اسلامی

۱ ) چگونگی بنیاد و وجه تسمیه شهر حمیدیه :
از نظر تاریخی حمیدیه محل سکونت قوم بنی الام به ریاست شیخ غضبان بوده ونام آن عله بنام بانی و مؤسس آن عیوی نام داشت که قلعه ای به همین نام در آنجا بوده و قوم بنی طرف در همان قلعه متحصن وبا نیروی شیخ خزعل جنگیده اند پس از اشتغال عله توسط شیخ خزعلی واعزام پسرش حمیدالدین به آنجا به نام حمیدیه موسوم گردید که این نام هم تاکنون باقی مانده است .
مدفن سیدمحسن در غرب کرخه در حمیدیه فعلی است ومزار او به نام المحسن ابوعشمه نامیده می شود ( یعنی صاحب مادیان سفید ) علت این لقب این بوده است که اسبش سفید بوده است تاریخ حمیدیه به زمان مشعشعیان بر می گردد .

۲) ویژگیهای عمده بافت :
شهر حمیدیه از زمانهای دور در شرق وکنار رودکرخه بنا شده است و با توجه به تاریخچه آن وبافت شهری موجود در طول سالهای گذشته نشانگر آن است که هسته مرکزی درکنار رودخانه کرخه تشکیل شده واهالی آن به کشاورزی می پرداختند . در بافت کلی شهر حمیدیه دو بلندی با حداکثر ارتفاع ۲۵ متر وجود دارد که کوی شهید بیت سعید و دولت آباد بر روی آن واقع شده اند و سایر نقاط شهر حمیدیه ( کوی کارگران مستضعفین ، کوی شهید مطهری وکوی اسلام آباد ) کاملاٌ مسطح بوده و دارای اندک شیب عمومی به طرف رودخانه کرخه می باشد .

۳ ) مشکلات وضع موجود :
۱- شهر حمیدیه از سطح آبهای آزاد حدود ۱۸ متر است که طبق اطلس شیب ایران دارای شیبی معادل کمتر از یک درصد می باشد و شیب از سمت شمال شرقی به طرف نواحی جنوب غربی و غرب بوده و ضمن آن شیب عمومی به طرف رودخانه کرخه است این شیب و توپوگرافی شهرمحدودیت خاصی را از لحاظ ساخت وساز و توسعه شهر ایجاد نمی نماید .
۲- وجود اراضی کشاورزی ضلع جنوبی شهر حمیدیه به عنوان یک عامل محدود کننده توسعه مطرح می شود .
۳- در ضلع شرقی شهربه علت وجود جاده مواصلاتی اهواز – سوسنگرد ونیز استقرار واحداث پادگانهای نظامی عملاٌ توسعه و هدایت شهر به جهت عدم توزیع نامناسب نظام کاربریها با مشکل مواجه خواهد بود .
۴- در ضلع غربی شهر ودر شرق رودخانه کرخه به علت وجود ساخت و سازهای بافت فعلی تا مجاورات رودخانه کرخه ، زمین جهت توسعه موجود نمی باشد .
۵ ) در ضلع شمالی شهر به لحاظ وجود اراضی خالی و عدم عارضه طبیعی و یا عامل محدود کننده شرایط مناسب تری نسبت به جهات دیگر برای توسعه فراهم می باشد .
۶ )یکی از عواملی که امروزه برای شهرحمیدیه ایجاد مشکل کرده دفع آبهای سطحی است که با توجه به بافت خاک و بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی در منطقه حمیدیه ، زمین زهکشی مناسب برای دفع آبهای سطحی نبوده لذا آب در سطح زمین جمع می شود که عامل ایجاد این مشکل کم بودن شیب زمین است .
۷) با توجه به استقرار شهر در کنار رودخانه کرخه و امکان وقوع سیل در شرایط ریزشهای جوی زیاد وطغیانی بودن رودخانه کرخه به خصوص برای قسمتهای غربی شهر حمیدیه وجود دارد .
۸